Elektrisch rijden leidt vooralsnog tot papieren files

Elektrisch rijden leidt tot meer files

Waar

Berichtgeving over ‘de schaduwzijde van elektrisch rijden’ verscheen op 31 oktober in onder andere De Telegraaf en, via ANP, op The Post Online. Beide sites baseren zich op uitspraken van Hans Hilbers van het Planbureau voor de Leefomgeving tijdens een vergadering van de vaste Kamercommissie Infrastructuur en Waterstaat.

Hilbers is programmaleider Verkeer en Vervoer van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Hij redeneert dat door de lage kosten van elektrisch rijden (geen dure brandstofkosten bijvoorbeeld) mensen eerder geneigd zijn de auto te pakken. Dat leidt tot meer files.

Hilbers stuurt desgevraagd het onderzoek (vooral hoofdstuk 3 is van belang), waarop de claim is gebaseerd. Deze achtergrondstudie van het PBL berust op verschillende eerdere grote onderzoeken op dit gebied. ‘Het mechanisme dat aan de basis ligt van onze verwachting is eigenlijk vrij simpel’, vertelt Hilbers. ‘Elektrische auto’s zijn duurder in aanschaf, maar goedkoper in gebruik. Een benzineauto kost gemiddeld tien cent per kilometer, een elektrische auto maar vier.’ De claim heeft alles te maken met de variabele kosten van autorijden: de kosten die bestuurders kwijt zijn aan brandstof en accijns, of de kosten van elektriciteit.

Dat bestuurders meer gaan rijden bij dalende kosten klinkt logisch, maar heeft ook een economische onderbouwing. Dit heeft te maken met de zogenaamde ‘prijselasticiteit’ van elektrisch rijden. Zoals in de tabel hieronder (afkomstig uit hetzelfde onderzoek) is te zien, is de prijselasticiteit op de lange termijn voor autokilometers -0,2 tot -0.4, wat betekent dat 10 procent lagere kosten tot 2 à 4 procent meer gereden kilometers leidt.

Hilbers vervolgt: ‘Als je je dan bedenkt dat elektrisch rijden ongeveer 50 procent goedkoper is, leidt dat dus tot nog meer autokilometers. Daarnaast is het ook zo dat voor iedere procent stijging in aantal gereden kilometers, het aantal files met drie procent stijgt. Wij schatten vijftig tot honderd procent meer files, als er niets aan inperking gedaan wordt.’

‘Bij lagere brandstofkosten is een ritje naar je oma sneller gemaakt, of je pakt sneller de auto in plaats van de fiets’, beaamt Frank Steijn, vervoerseconoom bij mobiliteits-adviesbureau Enmorgen.  Maar er speelt nog een andere belangrijke factor een rol speelt: accijns. De accijnsopbrengst op brandstof vormt een dikke vijf procent van alle rijksbelasting en loopt daarmee dus in de miljarden. De overheidsbegroting krijgt met een flink gat te maken wanneer niemand meer benzine of diesel koopt.

Steijn: ‘De overheid zal echt nieuwe inkomsten nodig hebben als de accijns wegvalt. Hoogstwaarschijnlijk komt er dan een kilometerheffing. Je betaalt dan dus extra als je gaat rijden.  Die heffing heeft dan een dempend effect op het vaker gaan rijden.’

Invoering van een kilometerheffing of rekeningrijden is ook de conclusie in een ander rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving. Dit klinkt als een maatregel waar de politiek haar handen liever niet aan brandt: rekeningrijden. ‘Dat is inderdaad wel een serieuze overweging waard’, vindt Hilbers. ‘Je kan natuurlijk geen heffing aan het stopcontact inzetten, je weet niet welke elektriciteit er in de auto gaat en welke naar de andere elektrische apparaten. Dus moeten de heffingen wel per kilometer worden geheven. In 2040 zal een groot deel van het wegennet uit elektrische auto’s bestaan. We hebben dus nog wel even, maar we moeten er wel over na gaan denken.’

Zolang het huidige belastingvoordeel blijft bestaan, kan elektrisch rijden  inderdaad tot meer files leiden. Dat lijkt echter niet waarschijnlijk, wanneer de overheid het wegvallen van miljarden euro’s uit accijnzen op brandstof gaat voelen. Een kilometerheffing kan dan de filevorming (deels) tegengaan. De voorspelling van het Planbureau voor de Leefomgeving betreft dus files op papier – of ze ook op het asfalt verschijnen, kan door overheidsmaatregelen worden geremd.

• Planbureau voor de Leefomgeving (2018). Analyse van het voorstel voor hoofdlijnen van het klimaatakkoord. PBL-publicatienummer: 3380
• Planbureau voor de Leefomgeving (2018). Effecten van prijsbeleid in verkeer en vervoer: kennisoverzicht. PBL-publicatienummer 500076011