Kustbewoners voelen zich gezonder, maar of ze langer leven is de vraag

Kustbewoners zijn gezonder en leven langer

Deels onwaar

Het is herkenbaar: een strandwandeling, een vakantie aan zee of een frisse duik in de golven doen een mens goed. Het Algemeen Dagblad gaat een stapje verder en belicht onderzoek en de onzichtbare zaken die bijdragen aan wellness in buurt van de branding, zoals jodium en bacteriën die door de golfslag in de lucht terechtkomen. Verder wordt een niet nader omschreven wetenschappelijk onderzoek aangehaald. “In 2012 toonden Britse wetenschappers aan dat kunstbewoners gemiddeld gezonder zijn en een hogere levensverwachting hebben. Eén van de verklaringen is dat zij meer buiten komen en lichamelijk actiever zijn.”

Zeelucht heeft al veel vaker positieve media-aandacht gekregen, en daarop volgende factchecks die uiteenlopende claims tegen het licht hielden. Zo zou de gezondste (schoonste) lucht van Vlaanderen in de kuststreek te vinden zijn en factcheckers van Knack beoordelen die bewering als grotendeels waar. Verder schreven media over het effect van druppeltjes opspattend zeewater op celculturen in een laboratorium. Daaruit zou blijken dat zilte zeelucht ons afweersysteem stimuleert, maar volgens Vlaamse factcheckers van Gezondheid en Wetenschap is daarvoor geen bewijs. De Telegraaf en Algemeen Dagblad schreven tot slot dat sea spray helpt tegen kanker, maar volgens Dokter Media is dat niet aangetoond.

Terug naar het onderzoek uit 2012; in dat jaar is inderdaad een Engelse studie gepubliceerd waarin mensen die aan kust leven worden vergeleken met mensen die verder landinwaarts wonen. Het persbericht over dat onderzoek is redelijk stellig: “Coastal populations are healthier than those inland, UK study finds”. Tegelijkertijd zijn de onderzoekers achter de publicatie veel voorzichtiger. Zij formuleren het met een vraagteken: “Does living by the coast improve health and wellbeing?”

In de journalistiek geldt Betteridge’s law of headlines: een kop die eindigt met een vraagteken kan meestal met ‘nee’ worden beantwoord. Het Britse onderzoek plaatst terecht een vraagteken: uit de analyse spreken aanwijzingen dat kustbewoners gemiddeld iets gezonder zijn, maar de onderzoekers noemen het een ‘indicatie’.  Ze schrijven dat het gezonde-migranten-effect mogelijk meespeelt: welvarende, gezonde mensen hebben meer mogelijkheden om te verhuizen naar een prettiger woonomgeving, zoals de kust, dan arme huishoudens.

De studie keek niet naar medische dossiers, ziekte of levensverwachting. De onderzoekers gebruiken data van een groot bevolkingsonderzoek onder 48 miljoen burgers. Om precies te zijn draait die om één vraag:  “Zou u zeggen dat uw gezondheid de afgelopen 12 maanden over het geheel genomen is geweest: Goed; Redelijk goed; Niet goed?” Vervolgens werd geanalyseerd in hoeverre afstand tot de kust en het antwoord op die vraag samenhangen. Uit die analyse concluderen de onderzoekers mensen die in de buurt van de kust wonen vaker ‘goed’ antwoorden. Dat effect blijkt het sterkst in armere gemeenschappen, die vaker een slechtere gezondheid rapporteren.

Onderzoek naar gezondheidseffecten van natuur, natuurrecreatie of wonen in een groene omgeving heeft de laatste jaren een vlucht genomen. Uit dat soort studies spreken positieve mentale en fysieke effecten door stressreductie en gezondheidseffecten door meer lichaamsbeweging. Een recente review concludeert dat ‘er duidelijke positieve trends te zien zijn tussen interactie met de natuur (op vrijwillige basis of via de eerstelijnsgezondheidszorg) en psychologische, fysieke en cognitieve gezondheidseffecten.’

Het ontbreekt nog aan studies die de grootte van dat effect kunnen schatten, schrijven de onderzoekers. Het is dus onduidelijk hoeveel gezonder, fitter of gelukkiger mensen worden van het opzoeken van de natuur, laat staan in welke mate nabijheid van strand, bos of heide zich vertaalt in een hogere levensverwachting. Gezondheid en levensverwachting hangen vooral af van iemands sociaaleconomische situatie, laten analyses van het CBS zien. In Nederland leven de welvarendste mannen 9 jaar langer dan minst welvarende, en ze leven bovendien 25 jaar langer in goede gezondheid.

Nabijheid van de kust en zee kan positieve effecten hebben op gezondheid en welzijn, bijvoorbeeld door ontspanning en lichaamsbeweging. Dat inademen van zeelucht ons immuunsysteem zou versterken en zelfs helpt tegen kanker is niet bewezen. Uit Engels onderzoek bleek dat mensen die in de buurt van de kust wonen, vaker hun gezondheid als ‘goed’ omschrijven, maar het onderzoek vertelt niet dat kustbewoners daardoor langer leven.