De mens kent veel meer variatie dan vier persoonlijkheidstypes

Er bestaan vier persoonlijkheden: egocentrisch, gereserveerd, rolmodel en gemiddeld.

Deels onwaar

Eind september bracht Margriet het nieuws dat er slechts vier persoonlijkheden bestaan: gemiddeld, gereserveerd, egocentrisch of een rolmodel. De indeling is afhankelijk van een score op vijf karaktereigenschappen, ook wel the Big Five genoemd, namelijk extraversie, zorgvuldigheid, emotionele stabiliteit, openheid voor ervaring/ideeën en inschikkelijkheid (vriendelijkheid).

Margriet nam het nieuws over van nieuwssite HLN.be, die zich weer baseerde op Medical Daily.

De uiteindelijke bron van het bericht is een studie uitgevoerd door onderzoekers uit de Verenigde Staten, Duitsland en Portugal. Ze analyseerden gegevens uit een online enquête met het indrukwekkende aantal van 1,5 miljoen respondenten. Het onderzoek combineerde gegevens van verschillende psychometrische vragenlijsten, met tussen de 44 en 300 vragen. Een voorbeeld daarvan is de Facebook-test myPersonality die tussen 2007 en 2012 door zes miljoen mensen werd ingevuld. Een deel van die data is geanonimiseerd beschikbaar voor wetenschappelijk onderzoek. De respondenten ontvingen direct na afloop van de test ‘feedback’ over hun eigen persoonlijkheid. Het verlangen naar zelfinzicht vormt de verklaring voor het enorme aantal gegevens.

Boele de Raad, emeritus hoogleraar persoonlijkheidspsychologie en coauteur van het boek De Big 5 persoonlijkheidsfactoren, is onder de indruk van het aantal deelnemers aan het onderzoek, maar niet van de typologie. Als de onderzoekers stellen dat er vier algemene persoonlijkheden omschreven kunnen worden, dan twijfelt De Raad niet aan die conclusie. Maar het is volgens hem de vraag of een persoon altijd in één van die vier clusters past.

“Eigenlijk zitten mensen altijd ergens tussen clusters in en kunnen ze niet in een hokje worden geduwd. In de persoonlijkheidspsychologie is dat denken in typologie allang afgeschaft. Het is een onzinnige gedachte om te concluderen dat je of ergens wel toe behoort of niet. Stel dat je een score van 7 op extraversie hebt. Dan ben je misschien meer extravert dan veel anderen, maar dat betekent niet dat je elke dag extravert bent en dus persoonlijkheid X hebt.’

Volgens De Raad blijkt bijvoorbeeld ook uit tweelingstudies dat persoonlijkheden niet zijn onder te brengen in onderscheidende typen. Ook zijn eigen onderzoek samen met collega Hofstee  uit 1992 toont dat juist persoonlijkheidseigenschappen goed bleken te clusteren in ongeveer vijf groepen (the Big Five), terwijl personen moeilijk blijven om in te delen. Dat wil zeggen dat veel personen buiten de boot vallen in een clustering, waardoor een type aan iemands persoonlijkheid toekennen lastig tot onmogelijk is.

Hoogleraar persoonlijkheidspsychologie aan de Universiteit Gent Filip de Fruyt vindt alle aandacht rondom dit onderwerp verbijsterend: “Methodologisch is het onderzoek interessant en oké, maar of dit nu zo schokkend is om er veel aandacht aan te besteden, dat weet ik niet. Er is al veel onderzoek gedaan naar typologieën. Het is mogelijk dat er vier persoonlijkheden bestaan, maar je kan ook voor vier of vijf of negenendertig kiezen. In het verleden zijn bepaalde typen al beschreven en nu komt men simpelweg met nog een nieuwe versie.”

Het is de vraag wat het onderzoek voor nieuwe kennis genereert. Volgens De Fruyt is dit niet duidelijk en volgens De Raad is het de vraag of je er iets mee kunt in de praktijk. Het is niet uit te sluiten dat er vier persoonlijkheidstypen zijn, maar er zijn meer indelingen mogelijk in de persoonlijkheidspsychologie.

• Gerlach, M., Farb, B., Revelle, W., & Nunes Amaral, L. A. (2018). A robust data-driven approach identifies four personality types across four large data sets. Nature Human Behaviour, 2, 735-742. doi:10.1038/s41562-018-0419-z
• De Raad, B. , Hendriks, A. A. and Hofstee, W. K. (1992), Towards a refined structure of personality traits. Eur. J. Pers., 6: 301-319. doi:10.1002/per.2410060405