Poserend als Amerikaanse Trump-aanhangers verspreiden Macedonische nepnieuws-exploitanten berichten die ook Nederland bereiken.
‘Nepnieuws’ was voor 2016 een vrijwel onbekende term. Dat we het woord nu allemaal kennen is voor een belangrijk deel te danken aan ondernemende jongemannen uit de Macedonische plaats Veles. Vlak voor de verkiezing van Trump in november 2016 onthulde Buzzfeed dat veel vals nieuws bestemd voor Trump-aanhangers dáár werd geproduceerd. Niet omdat die Macedoniërs voor Trump waren, maar vanwege de advertentieinkomsten die ze binnenharkten als Amerikanen massaal op hun pagina’s klikten. Hoewel geld het hoofdmotief lijkt, bleek een van de belangrijkste ondernemers in deze branche onlangs wel politiek geïnspireerd en liet hij Amerikaanse journalisten voor zich schrijven.
Nieuw netwerk
Facebook nam maatregelen, maar de Macedonische nepnieuwsindustrie verdween niet helemaal. De afgelopen week stuitten we op een netwerk van Macedonische nepnieuwssites waarvan een bericht ook door Nederlandse politici werd verspreid op Twitter. Een tweet van ene Lori Coutler van 19 augustus is inmiddels meer dan acht duizend keer geretweet, onder meer door PVV-Kamerlid Raymond de Roon en PVV-senator René Dercksen.
De tweet linkt naar een artikel op de website cvikasdrv.com, over een Amerikaanse die in Minneapolis met een mes werd aangevallen door een moslimvluchteling. Dit is niet volledig verzonnen, maar wel oud en deels onjuist. In december 2017 bracht een man die eruitzag als een Somali in Minneapolis een vrouw veertien messteken toe. Dat het een ‘muslim refugee’ is, is niet bekend: hij is niet geïdentificeerd en niet gepakt. Anders dan het bericht beweert, deden lokale media wel verslag van de aanval.
Hoaxes recyclen
De site cvikasdrv.com bestaat sinds 28 juli en grossiert in hoaxes. Oude hoaxes bovendien: hergebruik kost minder moeite, zeker als je Engels gebrekkig is. We volstaan met vier voorbeelden.
1. Heeft filmster Morgan Freeman gezegd dat Hillary Clinton de gevangenis in moet? Nee, hij heeft zich juist uitgesproken vóór Hillary – het citaat is verzonnen.
2. Maar liefst veertien lichamen gevonden op land van de Clintons: het is fake, afkomstig van de site Freedomcrossroads.us. Die site, van de linkse trol Christopher Blair, omschrijft zichzelf als: ‘Here we gather a boatload of bullhonkey, works of pure satirical fiction, to give the fist-shakers of the world a reason to hate.’
3. Angola heeft als eerste land ter wereld de islam verboden: een bericht uit 2013, dat toen ook al niet waar was.
4. Vrouw steekt pedofiele moslim in brand die zich aan haar dochter van zeven vergreep: de basis van het bericht (waar Nieuwscheckers ook over schreef) stamt uit 2014, dat de man moslim was, is erbij verzonnen en de foto’s zijn van andere incidenten. Toch kreeg het in iets meer dan een week meer dan 30.000 likes op Facebook – kassa!
Fotomodel
Wie is die Lori Coutler eigenlijk, die op Twitter de berichten van de Macedonische site pusht? Haar profiel is dat van een stereotiepe, om niet te zeggen karikaturale Trump-aanhanger: Amerikaanse vlaggen, de MAGA-slogan, een oversized vuurwapen. Deze Lara Croft-lookalike heeft in drie maanden al meer dan elf duizend volgers verzameld. Niet slecht voor iemand die niet bestaat.
Want de foto van ‘Lori Coutler’ is in werkelijkheid van Liberte Austin, een Amerikaanse wapenlobbyiste, journaliste en fotomodel. Verder gedraagt ‘Lori’, geregistreerd sinds 8 juni 2018, zich als een bot: haar enige tweets zijn retweets, en ze retweet alleen Macedonische sites met nep- en pulpnieuws. Waarschijnlijk kan haar Engels niet doorgaan voor dat van een native speaker.
Lori heeft ook een zus, Jenna Bolton. Jenna, met als avatar een portret van Trump als Superman, is twee dagen ouder, maar heeft pas tweeduizend volgers. Misschien zit het in de foto.
Eén portemonnee
Jenna en Lori maken reclame voor sites die sprekend op elkaar lijken. Ze publiceren sensationeel, negatief nieuws voor een vooral Amerikaans publiek, over migranten en moslims. Ze delen dezelfde goedkope WordPress-opmaak. Een aantal van de sites verstrekken dezelfde contactinformatie:
Address: 8901 Marmora Road, Glasgow, D04 89GR
Email: mail@demolink.org
Phone: (800) 0123 – 456 – 7890
Maar dat adres blijkt als je even googlet het voorbeeld-adres op een standaardpagina. Ook het mailadres en telefoonnummer zijn onbruikbaar, behalve dan als aanwijzing voor onbetrouwbaarheid.
Dat de sites tot hetzelfde netwerk behoren, blijkt ook uit het feit dat een aantal hetzelfde unieke identificatienummer heeft voor Google-advertenties. De inkomsten van cvikasdrv.com stromen in dezelfde portemonnee als die van mminfo24.com, magakagnews.com, dotinfo24.com, cokoinfo.com, universaleinfo.com en boss24.net. Allemaal sites die van mei tot en met augustus van dit jaar zijn geregistreerd in Macedonië. Wie de eigenaar is, hebben we tot nu toe niet kunnen achterhalen.
Update (20 sep. 2018): De accounts van @LoriCoutler en @JennaBolton19 zijn inmiddels door Twitter verwijderd.
Dank aan collega-factchecker Maarten Schenk voor gegevens uit zijn tracking-tool voor virale berichten Trendolizer.