Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
Nederlandse hoogopgeleiden drinken het meest van Europa.
Oordeel
Onwaar
Bron van de bewering
Diverse media, waaronder Metronieuws, Lindanieuws, De Telegraaf, Algemeen Dagblad, NU.nl, Hart van Nederland en Het Parool, besteedden aandacht aan het onderzoek dat maandag werd gepubliceerd door het Sociaal Cultureel Planbureau en de Radboud Universiteit.
Metronieuws meldt het volgende:
“Nergens in Europa drinken hoogopgeleiden zoveel alcohol als in Nederland en België.”
… terwijl NU.nl dit schrijft:
“Hoogopgeleide Nederlanders drinken meer alcohol in vergelijking met lager opgeleide Nederlanders.”
… en het Algemeen Dagblad het volgende beweert:
“Een groot deel van de hoogopgeleiden in Nederland drinkt geregeld alcohol. Vooral de ouderen doen dat. Ze hebben zelfs de hoogste alcoholconsumptie van Europa.”
Waarom klopt dit niet?
Afgelopen maandag verstuurde het Sociaal Cultureel Planbureau een persbericht waarin een fout stond. Er stond in dat een van de belangrijkste conclusies uit het onderzoek was dat “alcoholgebruik vooral voorkomt onder oudere hoogopgeleiden. Nederlandse hoogopgeleiden hebben zelfs de hoogste gerapporteerde alcoholconsumptie in Europa.”
Toen het SCP de fout bemerkte, is een rectificatie naar redacties verstuurd waarin wordt gemeld dat er niet is gekeken naar het aantal consumpties, maar naar het percentage mensen dat regelmatig alcohol drinkt. De correcte zin luidt als volgt: “Regelmatig alcoholgebruik komt vooral voor onder oudere hoogopgeleiden. Vergeleken met andere Europese landen drinkt het hoogste percentage hogeropgeleide Belgen en Nederlanders minimaal 1 x per week, onder middelbaaropgeleiden scoort Nederland het hoogst.”
Die rectificatie blijkt echter niet door veel media te zijn opgemerkt.
Aandacht voor resultaten
De nieuwsmedia lijken geen blik te hebben geworpen op de interactieve website met de resultaten. Daar kun je al snel zien dat de zin in het persbericht over alcoholconsumptie niet klopt.
Zoals in de rectificatie staat, hebben de onderzoekers niet gekeken naar het aantal alcoholconsumpties of de hoeveelheid alcohol die genuttigd wordt. Je kan daarom niet zeggen dat Nederlandse hoogopgeleiden het ‘meest’ drinken. Er is in het onderzoek louter gekeken naar het aantal mensen dat meer dan één keer per week alcohol consumeert en niet naar de hoeveelheid die zij dan drinken.
De persvoorlichting van het SCP vermoedt dat de nieuwsmedia de artikelen al hadden klaargezet voor publicatie (het bericht stond onder embargo, red.) en vervolgens niet meer hebben aangepast nadat het SCP de rectificatie had verstuurd.
Reacties media
We hebben contact gezocht met enkele redacties om te vragen hoe het komt dat de rectificatie niet is doorgevoerd, en wat de werkwijze precies is geweest. Tot op heden hebben wij alleen een reactie ontvangen van De Telegraaf, die zegt dat het om een bericht van persbureau ANP ging dat ze hebben overgenomen.
De nieuwsdienst van het ANP laat weten geen gerectificeerd bericht te hebben gepubliceerd. Dat kan verklaren waarom nieuwsredacties hun artikelen niet hebben aangepast.
Conclusie
Diverse nieuwsmedia brachten ten onrechte het nieuws dat Nederlandse hoogopgeleiden de hoogste alcoholconsumptie van Europa hebben. Het onderzoek waar ze zich op baseren zegt helemaal niets over de hoeveel alcohol die mensen consumeren. Daarom beschouwen wij de claim als onwaar.
De fout van de nieuwsmedia kan teruggevoerd worden op een fout in het persbericht dat de SCP naar redacties verstuurde. De rectificatie die het SCP na het bemerken van de fout verstuurde is blijkbaar niet opgemerkt door redacties. Maar redacties hebben ook niet naar de resultaten op de onderzoekswebsite gekeken om te controleren of de alcoholconsumptie daadwerkelijk is onderzocht.
Bronnen
André, S. & Meuleman, R. & Kraaykamp, G. (2018) Een (on)gezonde leefstijl: Opleiding als scheidslijn. Sociaal Cultureel Planbureau & Radboud Universiteit Nijmegen.
