Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
‘Boe’ roepen helpt tegen spookfietsers.
Oordeel
Niet te checken
Bron van de bewering
Zowel landelijke als regionale en lokale media publiceerden vandaag artikelen over het experiment dat spookfietsen – tegen de rijrichting in fietsen – op de Rotterdamse Erasmusbrug moet ontmoedigen. Zo verschenen koppen als ‘Boe roepen tegen spookfietsers helpt’ (De Telegraaf), ‘Boe roepen helpt tegen spookfietsers op Erasmusbrug’ (RTV Rijnmond, tevens overgenomen door NOS), ‘Zie je een spookfietser? Roep ‘Boe’, want dat helpt!’ (Hart van Nederland) en ‘Boegeroep op Erasmusbrug schrikt spookfietsers af’ (NU.nl). Ook RTL Nieuws en het Algemeen Dagblad schreven over het onderzoek.
Een kort overzicht van de beweringen die de nieuwsmedia deden. De redactie van RTL Nieuws schreef het volgende:
“Boe roepen tegen spookfietsers helpt. Dat blijkt uit een proef op de Erasmusbrug in Rotterdam, waar sinds juni op de fietspaden de tekst ‘Roep boe tegen spookfietsers’ is aangebracht.
Het aantal spookfietsers nam mede hierdoor met vijftig per dag afgenomen, meldt de gemeente Rotterdam.”
… NU.nl meldde dit:
“Volgens een woordvoerder van de gemeente blijkt uit onderzoek dat fietsers daadwerkelijk ‘boe’ hebben geroepen. “Maar het is uiteraard een combinatie van alle maatregelen die de afname van spookfietsers heeft gegenereerd”, voegt ze daar aan toe.”
… en RTV Rijnmond en NOS schreven het volgende:
“Rotterdam heeft dagelijks 50 spookfietsers minder op de Erasmusbrug. Dat komt door een experiment met de tekst ‘Roep boe tegen spookfietsers’ op het fietspad.”
Waarom is dit niet te checken?
Gedragspsychologen van onderzoeksbureau Dijksterhuis & van Baaren hebben in opdracht van de gemeente Rotterdam twee experimenten uitgevoerd die erop gericht waren om het gedrag van fietsers te veranderen.
Een van deze experimenten ging over het tegengaan van spookfietsers op de Erasmusbrug. Daarvoor werden pijlen in de juiste richting op de fietspaden aangebracht en werd een verkeerslicht geplaatst dat ging branden als iemand op de verkeerde weghelft fietste. Ook werd de slogan ‘Roep boe tegen spookfietsers’ afgebeeld op het fietspad.
Er werden dus meerdere maatregelen genomen om spookfietsers naar de juiste weghelft te jagen. De onderzoekers hielden het aantal spookfietsers bij met een zogeheten telslang in het wegdek. Het resultaat van de maatregelen: elf procent minder spookfietsers per dag, aldus de gemeente Rotterdam.
Boe geroep niet gemeten
Maar betekent dit dat boe roepen werkt tegen spookfietsers? Dat valt helaas niet te checken. Ruud van Breda, de gedragspsycholoog die betrokken is bij het onderzoek, vertelt het volgende: “Het onderzoek bestond uit meerdere onderdelen. We hebben niet specifiek gecontroleerd of boegeroep inderdaad helpt. We hebben er ook niet op gemikt dat boe roepen effectief moest zijn. Er is dus gekeken naar de cocktail van interventies, en we weten niet welke maatregel daadwerkelijk heeft geholpen.”
Bovendien hebben de onderzoekers helemaal niet geteld hoeveel fietsers ‘boe’ hebben geroepen naar spookfietsers. Niemand weet dus of er überhaupt fietsers waren die dat hebben gedaan.
Er is overigens ook nog geen rapport met de bevindingen van het experiment. De publicatie daarvan staat gepland voor het eind van het jaar, nadat er ook andere experimenten zullen zijn uitgevoerd.
Waar gaat het fout?
Sommige media laten duidelijk zien welke bron zij hebben gebruikt voor hun stuk. Dat blijkt vaak het ANP te zijn. De kop van het nieuwsbericht dat ANP verspreidde, was: ‘Boe roepen tegen spookfietsers helpt’. Andere redacties hebben die vervolgens overgenomen, of net iets anders verwoord.
Wij vroegen de auteur van het ANP-bericht waarom voor deze kop is gekozen, terwijl helemaal niet onderzocht is of ‘boe’ roepen helpt. Hij antwoordde het volgende: “De kop is de samenvatting van het stukje. In de lead staat vervolgens wat er precies gemeten is, en alles staat verder in het stuk. Deze kop dekt de lading.”
Conclusie
De gemeente Rotterdam heeft een experiment laten doen om het spookfietsen op de Erasmusbrug te verminderen. Met pijlen en een verkeerslicht werden spookfietsers gewaarschuwd dat ze in de verkeerde richting fietsten. Ook werden andere fietsers met een tekst op het wegdek opgeroepen om boe te roepen tegen spookfietsers.
Deze maatregelen bleken te werken: het aantal spookfietsers nam af. Maar of dat te danken was aan het boe roepen is niet te zeggen, omdat er meerdere maatregelen tegelijkertijd waren genomen. Het is bovendien niet eens bekend hoeveel fietsers daadwerkelijk boe hebben geroepen naar tegemoetkomende spookfietsers.
Wij beschouwen de claim dan ook als onbewezen en niet te checken.
