Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
Een op de vijf boeren in Zeeland en Brabant Zuidwest wordt benaderd door drugscriminelen.
Oordeel
Grotendeels waar.
Bron van de bewering
Op 11 maart was er in de Tweede Kamer een vragenuur over drugscriminaliteit in de regio Zeeland-West Brabant. Volgens berichtgeving van De Telegraaf is deze regio een ‘gouden driehoek’ voor drugshandel, waar nieuwe drugs vaak het land binnenkomen, regelmatig drugslabs worden ontmanteld en waar vaak drugsafval wordt gevonden.
De Kamerleden stelden hierover vragen aan Ingrid Michon-Derkzen (VVD), de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid. In haar openingsverhaal bij het vragenuur zei Michon-Derkzen het volgende over de boeren in Zeeland en Brabant Zuidwest:
“We zijn met een heel aantal collega’s in Brabant Zuidwest en Zeeland geweest, eind vorig jaar. […] Het veelkoppige monster, zoals we ondermijning hier vaak noemen, komt daar eigenlijk in al zijn facetten boven de grond. Een op de vijf boeren, zo zagen we onlangs in een onderzoek, wordt benaderd door drugscriminelen.”
Ingrid Michon-Derkzen
Het gaat hier om ondermijning, waarbij criminelen gebruikmaken van legale bedrijven en diensten om hun illegale activiteiten te verrichten. In dit geval worden boeren benaderd door een crimineel of tussenpersoon, die bijvoorbeeld een leegstaande stal voor veel geld wil huren. Daarin wordt dan bijvoorbeeld een hennepkwekerij of drugslab geïnstalleerd. Soms zijn de criminelen transparant tegenover de boer over wat ze komen doen en in andere gevallen verhullen ze dat.
Waarom dit grotendeels waar is
Dat een op de vijf boeren benaderd is door drugscriminelen wordt al langer beweerd in de media. In 2023 schreef de Volkskrant dit in een stuk over Brabantse drugscriminelen en het was een kop van het AD in 2021. Als we dat artikel van de Volkskrant lezen, komen we uit bij de bron van de bewering: een onderzoek van organisatieadviesbureau TwynstraGudde, in 2020 uitgevoerd in opdracht van Aanjaagteam Ondermijning en ZLTO, de boerenvakbond voor Zeeland, Noord-Brabant en Zuid-Gelderland.
Dat onderzoek is te vinden op de website van TwynstraGudde [pdf]. Het is verricht door een digitale vragenlijst uit te zetten onder agrarische ondernemers (boeren en tuinders) in Zeeland, Noord-Brabant en Zuid-Gelderland die lid zijn van ZLTO. 673 respondenten vulden de vragenlijst in. Zoals te lezen op pagina 10 geeft 17 procent van hen aan dat ze weleens benaderd zijn door iemand waarvan vermoed werd dat ze iets te maken hadden met drugscriminaliteit. Dit verschilt ook per regio: in Zeeland gaat het om 7 procent en in Midden- en West-Brabant om 22. Maar omdat dit onderzoek is uitgevoerd onder leden van de vakbond ZLTO, is het niet per se representatief. Wat voor de respondenten geldt, hoeft niet te gelden voor alle boeren in de betreffende provincies.
Dit is echter niet het enige onderzoek naar ondermijning op het platteland: een jaar eerder, in 2019, was er nog een enquête onder boeren in Noord-Brabant. Die was een initiatief van de Brabantse Onderzoeksredactie, de Groene Amsterdammer en Investico. Hierbij werd een groep van 426 Brabantse boerenbedrijven ondervraagd die volgens de Groene Amsterdammer representatief is. Ook hier kwam uit dat een op de vijf boeren benaderd is door verdachte figuren. Volgens representatief onderzoek van Trouw uit 2018 gaat het om 15 procent van de boeren.
Ten slotte is er in 2024 is er onder leden van de belangenvereniging voor boeren en tuinders LTO-Noord ook een vragenlijst uitgezet. 11 procent van de 500 respondenten hier zegt weleens benaderd te zijn met een dubieus voorstel. Het gaat hier om boeren in negen noordelijke provincies, dus die buiten Zeeland en Noord-Brabant. Een woordvoerder van LTO-Noord laat ook aan Nieuwscheckers weten dat dit onderzoek niet representatief is: “Het lastige in deze is dat het ledenonderzoek van LTO-Noord een hele goede indicatie is, maar niet meer dan dat. Er zijn slechts leden benaderd en niet de gehele boerenstand.”
Verscheidene onderzoeken uit de afgelopen jaren zijn niet allemaal representatief en geven verschillende percentages, maar die liggen wel allemaal rond de 10 tot 20 procent. Dit is ook te zien met de verschillen tussen regio’s bij het onderzoek van TwynstraGudde. De woordvoerder van LTO-Noord vindt een op de vijf ten slotte een realistisch percentage, gebaseerd op het beeld dat hun vertrouwenspersoon heeft van criminaliteit op het platteland.
Conclusie
Dat een op de vijf of 20 procent van de boeren in zuidelijke provincies weleens benaderd is door een drugscrimineel, klopt in grote lijnen. Er zijn sinds 2018 meerdere onderzoeken hiernaar gedaan onder verschillende groepen boeren: Brabantse boeren, boeren in zuidelijke provincies, boeren in noordelijke provincies en Nederlandse boeren in het algemeen. Ondanks die verschillen in ondervraagde populaties komen de onderzoeken steeds terug met een percentage rond de 10 of 20 procent.
