In haar partijprogramma voor de komende verkiezingen pleit 50PLUS voor meer efficiëntie bij het OM en rechtbanken. Dit wil de partij omdat slechts een bijzonder laag percentage van alle aangiften voor de rechter komt.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
In het verkiezingsprogramma schrijft 50PLUS:
“Meer efficiency bij Openbaar Ministerie en rechtbanken: maar 6% van de onderzochte aangiften van vermeende misdaden/misdrijven komt uiteindelijk voor de rechter. Dat percentage moet drastisch omhoog.”
Een harde claim met weinig duiding. 6 procent klinkt inderdaad verontrustend. Maar klopt dit percentage wel en heeft dit cijfer wel te maken met efficiëntie bij het OM en rechtbanken?
Misdaad of misdrijf?
Om dat te onderzoeken moet eerst gekeken worden naar wat precies wordt verstaan onder ‘misdaden/misdrijven’. De politie gebruikt de term ‘strafbare feiten’ om misdaden in te delen. Deze strafbare feiten zijn onderverdeeld in twee soorten:
- Misdrijven: dit zijn zwaardere strafbare feiten, zoals overvallen, verkrachting en moord.
- Overtredingen zijn van een lichtere aard, denk daarbij aan geluidsoverlast of het betreden van een verboden terrein.
Omdat 50PLUS het heeft over onderzochte aangiften van vermeende misdaden/misdrijven zullen we alleen kijken naar misdrijven die voor de rechter zijn gekomen. Dit omdat van overtredingen geen aangifte kan worden gedaan door burgers.
Onbruikbare data
Omdat 50PLUS geen jaartal noemt, gaan we uit van de recentste cijfers. Deze zijn afkomstig van het CBS en het Openbaar Minister [[Kerncijfers 2015, in samenwerking met het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum]], over geregistreerde criminaliteit en behandelde zaken bij de rechtbank. De cijfers van beide instellingen komen uit het jaar 2015.
Maar er is een probleem met deze cijfers. In de data wordt namelijk geen onderscheid gemaakt tussen misdrijven waarvan aangifte is gedaan en misdrijven die door politie-onderzoek aan het licht zijn gekomen. Ook is uit de data van de rechtbank niet te herleiden of een door de rechter behandeld dossier zijn oorsprong had in een aangifte.
Wat blijkt? De drie belangrijkste instanties (OM, WODC, CBS) op dit gebied verklaren dat het onderscheid tussen aangiften en door de politie opgemaakte processen-verbaal pas sinds 2017 wordt gemaakt. De betrouwbaarheid van deze cijfers is bovendien nog niet onderzocht. Er kan dus nog niets met deze cijfers worden gedaan.
Onbekende bron
We vroegen 50PLUS om een reactie. Drie keer via e-mail en nog vaker telefonisch. Met de vraag waar de 50PLUS hun 6% vandaan heeft. Uiteindelijk kwam er een antwoord: “Er is iemand binnen de 50PLUS op zoek naar de antwoorden, omdat die nu niet zomaar klaarliggen.”
Dat is inmiddels enkele dagen geleden en een antwoord is tot heden uitgebleven. Hierdoor is het genoemde percentage van 50PLUS niet te controleren met behulp van beschikbare data.
Toch kunnen we zeggen dat het percentage onwaarschijnlijk is.
Uit de kerncijfers over 2015 van het Openbaar Ministerie [[Zie Jaarbericht 2015 van het Openbaar Ministerie.]] blijkt namelijk dat 12% van de door het OM behandelde misdrijfzaken via de rechter is afgehandeld. Weliswaar zitten hier, zoals eerder gezegd, de door de politie opgetekende zaken bij. Het percentage van aangiftes door burgers moet wel heel erg laag liggen om dit percentage naar 6% te laten dalen.
Onjuist verband
Er is meer af te dingen op de stelling van 50PLUS. De partij beweert dat het lage percentage van aangiften van misdaden/misdrijven dat voor de rechtbank verschijnt, te maken heeft met de efficiency van het Openbaar Ministerie en rechtbanken. Dat blijkt wat ingewikkelder te liggen.
Dian Brouwer, bijzonder hoogleraar ‘verdediging van strafzaken’ aan Maastricht University, legt uit: “Het gegoochel met zulke cijfers over aangiften is onvruchtbaar omdat je de rechtspraak dan tekort doet. Je moet ook rekening houden met alternatieve manieren waarop strafzaken door justitie worden afgedaan.” Voorbeelden hiervan zijn mediation [[Mediation is conflictbemiddeling.]], het opleggen van een strafbeschikking [[Een strafbeschikking is een boete die wordt opgelegd zonder tussenkomst van de rechter.]] of een transactie.[[Een transactie is een schikkingsvoorstel, waarbij de officier van justitie een aantal voorwaarden stelt, zoals het betalen van een geldbedrag of het verrichten van onbetaalde arbeid. Als de verdachte binnen de gestelde termijn aan de voorwaarden voldoet, kan hij niet langer voor het betreffende feit worden vervolgd.]]
Volgens Brouwer zijn deze alternatieve manieren wellicht nog efficiënter dan een rechtszaak: “Er zijn veel zaken die worden afgedaan zonder rechtszitting maar wel met een sanctie. Het is ontzettend belangrijk om voorzichtig te zijn met zulke cijfers, want dat er geen rechtszitting plaatsvindt hoeft niet te zeggen dat er niets gebeurt.”
Bovendien geeft Brouwer aan dat het aangiftecijfer vervuild is: “Er worden veel aangiften gedaan zonder dat er een kans is op vervolging. Wanneer iemand bijvoorbeeld puur voor de verzekering aangifte doet van een verloren zonnebril in het buitenland is dat een kansloze zaak, die nooit tot een onderzoek kan leiden. Er zijn dan geen daders bekend en je weet dus niet waar je moet beginnen met een opsporingsonderzoek.”
Het OM is slechts één van de instanties betrokken in het justitiële systeem. Het proces en selectietraject dat een aangifte aflegt om tot afhandeling te komen noemt men de trechter van het strafrechtelijk systeem. Dit systeem is een wisselwerking tussen instanties als de politie, het OM en Bureau Halt. Zij besluiten bij elke stap over aangiften en zorgen dat de kansloze aangiften uit het systeem worden gefilterd. “Als je de cijfers tegenover elkaar zet kun je alleen daaruit dus niet afleiden dat er een probleem is met efficiëntie bij het Openbaar Ministerie of rechtbanken.”
Conclusie
50PLUS stelt in het partijprogramma dat 6% van de onderzochte aangiften van vermeende misdaden/misdrijven uiteindelijk voor de rechter komt. Het genoemde percentage valt niet te controleren. Ook legt 50PLUS een onjuist verband tussen efficiëntie en aangiften die voor de rechter verschijnen.
Tot heden heeft 50PLUS geen opheldering gegeven over hoe ze bij de genoemde 6% komen. Nieuwscheckers blijft met smart wachten op de rekensom van 50PLUS.
