“Nederland wil dat Piet blijft zoals hij is”, kopte Metro op 18 september. Deze kop is gebaseerd op een onderzoek dat deelnemers twee keuzes gaf: Zwarte Piet of Roet Piet. Volgens het nieuwsbericht konden mensen nog stemmen op welkekleurpiet.nl, een website (inmiddels offline) die persoonsgegevens verzamelde in ruil voor cadeaubonnen.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Uit het nieuwsbericht blijkt dat liefst 96 procent van Nederland wil dat Zwarte Piet traditioneel geschminkt blijft. Hoe komt Metro bij deze cijfers? Het onderzoek is gedaan door het marktonderzoeksbureau Markteffect. Volgens het persbericht van Markteffect werd het onderzoek gedaan in opdracht van marketingbureau E-mail International.
De 96 procent steun voor Zwarte Piet uit het persbericht is gebaseerd op een online panelonderzoek uit september, onder 1.006 respondenten. Zij konden kiezen uit twee stellingen: ‘Zwarte Piet moet blijven en heeft in mijn ogen niets met discriminatie te maken’ of ‘Roet Piet moet komen, want ik vind dat er dan geen discriminatie meer is.’ De overweldigende meerderheid koos voor Zwarte Piet; Roet Piet had iets meer succes bij allochtonen en bij respondenten onder de dertig, maar ook die groepen kozen in meerderheid voor Zwarte Piet.
Dit panelonderzoek staat los van de peiling via welklekleurpiet.nl, waar bijna 10.000 mensen hun stem uitbrachten op dezelfde stellingen. Zij ontvangen van Email International een cadeaubon in ruil voor enkele persoonsgegevens.
Commerciële uitingen
Bij het stemmen op de site welkekleurpiet.nl moet de respondent akkoord gaan met de algemene voorwaarden. Hierin stond eerst dat Markteffect de respondent per mail mocht benaderen met commerciële uitingen. Volgens Lex Olivier, ombudsman van de brancheorganisatie voor marktonderzoek (MOA), is dit in strijd met de richtlijnen voor opinieonderzoek: “Markteffect behoort geen toestemming te vragen om per mail commerciële uitingen te sturen aan deelnemers.” Na vragen hierover van Nieuwscheckers heeft Markteffect de voorwaarden aangepast: “Tevens mag Markteffect je benaderen voor niet commercieel en anoniem onderzoek.” Markteffect benadrukt dat het gaat om een onbewuste fout: het bureau heeft nooit mensen benaderd met commerciële aanbiedingen en zal dit ook niet doen.
Beperkte vraagstelling
De cijfers in het nieuwsbericht waren gebaseerd op een onderzoek dat de deelnemer de keuze gaf tussen Zwarte Piet of Roetpiet. Volgens prof.dr. Jelke Bethlehem, methodoloog aan de Universiteit Leiden, is deze vraagstelling te beperkt: “Je mag alleen maar kiezen uit Roetpiet en Zwarte Piet. Er zijn misschien nog wel andere soorten pieten denkbaar. Als je echt een onderzoek zou willen doen over Zwarte Piet, zou je nog wel wat meer vragen kunnen stellen.”
Een onderzoek naar Zwarte Piet was niet ons doel, verweert Markteffect-directeur Edgar de Beule zich: ‘Als onderzoeksbureau heb je te maken met de opdrachtgever. Die bepaalt, onder supervisie van onze methodologen, haar onderzoeksdoel. Het doel van de opdrachtgever was het verschil tussen Zwarte en Roet Piet inzichtelijk maken.’
Journalist: “Ik heb geen mening over dit onderzoek”
Waarom bracht Metro de resultaten van dit onderzoek als de mening van Nederland? Nieuwscheckers.nl vroeg het Rens Oving, de journalist die het stuk schreef: “Ik plaatste dit nieuwsbericht omdat er veel discussie is over Zwarte Piet en dit een actueel onderzoek is. Of het onderzoek representatief is, moet u aan de onderzoekers vragen. Ik heb geen mening over of het een goed of een slecht onderzoek is. Het was voor mij niet van belang hoeveel keuzes er waren in dit onderzoek.”