Aantal incidenten in asielopvang stijgt door toename bewoners

Het aantal incidenten met asielzoekers of statushouders neemt toe.

Deels onwaar.

Op 23 oktober publiceerde Trouw een interview met BBB-lijsttrekker Caroline van der Plas. Daarin wordt ze bevraagd over de asielstop die haar partij wenst. Als reden daarvoor zegt ze dat de samenleving onder druk staat:

Het snelle antwoord is: ja, het aantal incidenten neemt toe. Met de kanttekening dat het gaat om incidenten binnen de opvangcentra voor asielzoekers. Het aantal mensen dat verblijft in die centra is echter ook toegenomen, dus is het niet verwonderlijk dat het aantal incidenten dan ook toeneemt. Daar staat tegenover dat het aantal asielzoekers dat verdacht wordt van misdrijven juist gedaald is.

Dit is allemaal terug te vinden in het rapport dat het Wetenschappelijk Onderzoek- en Data Centrum (WODC) publiceerde over het aantal incidenten en misdrijven onder COA-bewoners. COA-bewoners zijn mensen die verblijven in een opvanglocatie die wordt beheerd door het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). Het gaat om asielzoekers van wie de procedure nog loopt, statushouders die een verblijfsvergunning hebben gekregen maar nog wachten op een woning, en uitgeprocedeerde asielzoekers in afwachting van vertrek.

Het rapport zet de cijfers op een rij over (1) incidenten die plaatsvonden op COA-opvanglocaties en (2) misdrijven waarvan de verdachte een COA-bewoner was.

Het rapport meldt dat het aantal incidenten met COA-bewoners is toegenomen van 13.380 in 2023 naar 16.200 in 2024. Dit is een stijging van 21%. Het gaat hierbij in hoofdzaak om verbale agressie en geweld (schelden, dreigen) en fysieke agressie en geweld (slaan, schoppen): achtereenvolgens 42% en 36%. Daarnaast gaat het nog om agressieve houdingen of gebaren (7%), dreiging met zelfdoding (9%) en mensen die zichzelf iets aandoen, zoals hongerstaking (5%). Let wel: het gaat hier om incidenten die plaatsvonden op COA-locaties en niet erbuiten.

Een belangrijke kanttekening is dat het aantal COA-bewoners ook is toegenomen. De gemiddelde dagelijkse bezetting van COA-locaties steeg van 53.610 mensen in 2023 naar 66.450 in 2024. Dat is een stijging van 24%. In verhouding is de stijging van de bezetting dus groter dan de stijging van het aantal incidenten: 24% versus 21%. 

De toename in de bezetting komt niet alleen door de instroom van nieuwe asielzoekers, maar ook doordat de IND achterstanden heeft waardoor procedures langer duren, en doordat statushouders niet uitstromen vanwege de krapte op de woningmarkt. Volgens de onderzoekers kan de toename van incidenten komen door frustratie en onzekerheid onder bewoners door lange wachttijden en soms moeilijke omstandigheden door volle opvanglocaties en gebrek aan privacy.

Het is overigens een kleine minderheid die incidenten veroorzaakt: in 2024 was 11% van de COA-bewoners betrokken bij een incident.

Als het gaat om verdachten van misdrijven, is er – na een toename tussen 2021 en 2023 – juist sprake van een afname. In 2024 registreerde de politie 5.875 verdachten van misdrijven die op het moment van het delict op een COA-locatie verbleven. Dit is een daling van 13% ten opzichte van 2023. Het gaat in bijna 70% van de gevallen om diefstal en inbraak.

In totaal registreerde de politie in 2024 2.910 unieke verdachten van misdrijven binnen de groep van COA-bewoners. Dat betekent dat 3% van alle COA-bewoners in 2024 verdacht werd van een misdrijf.

Als we de bezetting van de COA-locaties afzetten tegen het aantal incidenten over de afgelopen jaren, zien we een ontwikkeling die gelijk opgaat: als de bezetting toeneemt, neemt ook het aantal incidenten toe. Opmerkelijk genoeg is dat bij de verdachten van misdrijven niet het geval; dit aantal stijgt niet met de toename aan bewoners van opvanglocaties.

Hoe vaak incidenten en misdrijven veroorzaakt worden door statushouders die niet meer in een COA-opvang verblijven omdat ze woonruimte hebben gekregen, is onbekend, omdat de politie niet registreert of een verdachte een statushouder is.

Het aantal incidenten op COA-locaties is de afgelopen jaren gestegen, maar die stijging is toe te schrijven aan de toename van het aantal bewoners. Beide stegen met ruim twintig procent. Het aantal bewoners van asielopvanglocaties dat verdacht wordt van misdrijven is de afgelopen jaren juist gedaald.