Alcohol drinken voor een langer leven? Nee, zo werkt het niet

Gematigd alcoholgebruik zorgt voor een langer leven.

Onwaar

Stoutequotes.nu en Sefquotes.nu berichtten onlangs dat gematigde hoeveelheden alcohol drinken zou kunnen helpen om ouder te worden dan negentig jaar. De clickbaitsites refereerden hierbij aan de zogenoemde ‘90+ study’: een groot onderzoek dat in 2003 begon, met als doel te bepalen waarom sommige mensen ouder worden dan negentig en anderen niet.

De bewering dat alcoholgebruik voor een langer leven zorgt, staat ook op famme.nl, biernet.nl, prankster.nl en andere sites. Volgens deze berichten valt het drinken van maximaal twee glazen per dag onder matig alcoholgebruik. Clickbaitsite partyscene.nl gaat nog een stapje verder en beweert dat de kans op een langer leven groter is met alcohol dan met sporten.

Ook de Britse onlinekrant The Independent publiceerde een artikel over het onderzoek. Hierin komt een van de betrokken researchers aan het woord, dr. Claudia Kawas. Zij zou op een conferentie hebben gezegd dat zij “er geen verklaring voor heeft, maar dat ze sterk gelooft dat gematigd drinken de levensverwachting verbetert”.

In 1981 vulden bijna 14.000 mensen, met een gemiddelde leeftijd van 74 jaar, een medische vragenlijst in. Zij waren onderdeel van ‘The Leisure World Cohort Study (LWCS)’, een studie waarin zij over een periode van 23 jaar, tot 2004, werden gevolgd.

In de vragenlijst stonden onder andere vragen over hun dieet, activiteiten en medische geschiedenis. Ook alcoholgebruik kwam aan bod. In 1992 en 1998 vulden zij de vragenlijst nogmaals in. In 2003 nam ‘The 90-plus study’ de onderzoeksgegevens over als basis voor, inmiddels, meer dan vijftig wetenschappelijke artikelen.

Een ervan gaat over alcoholgebruik. In dit artikel valt inderdaad te lezen dat de auteurs matig alcoholgebruik linken aan een langere levensverwachting. Het lijkt er in eerste instantie dus op dat de clickbaitsites het bij het juiste eind hebben.

De wetenschappers benoemen zelf echter meerdere beperkingen aan hun onderzoek. Bijvoorbeeld dat confounders niet helemaal uit te sluiten zijn in observationele studies: het soort onderzoek dat zij uitvoerden. Confounders zijn variabelen die niet bekend zijn en waar in de vragenlijst dus ook niet naar gevraagd is, maar die wel de uitkomst van het onderzoek kunnen beïnvloeden.

In ‘the 90-plus study’ zou het bijvoorbeeld kunnen dat mensen die regelmatig alcohol drinken, tegelijkertijd ook meer fruit eten dan mensen die geen alcohol drinken. Als niet naar hun fruitconsumptie is gevraagd, lijkt het in zo’n geval alsof het drinken van alcohol een gunstig effect heeft op de levensverwachting, terwijl het effect in werkelijkheid afkomstig is van het eten van fruit. Er wordt dan ten onrechte beweerd dat alcoholgebruik leidt tot een langer leven.

Een andere beperking aan het onderzoek is dat dit met vragenlijsten werkte, waarvoor mensen zelf hun alcoholgebruik moesten schatten. Deelnemers kunnen hun consumptie daarbij over- of onderschatten, of bewust sociaal wenselijke antwoorden invullen. Voor een betrouwbaarder resultaat had de hoeveelheid genuttigde alcohol objectief gemeten moeten worden.

Iets anders dat de conclusies volgens de onderzoekers zelf wankel maakt, is het feit dat er geen informatie over de deelnemers bekend is van voor 1981. Het is daarom niet na te gaan wat voor effect gedragingen in het verleden zouden kunnen hebben op de uitkomst van het onderzoek.

Ook is het zo dat mensen die stoppen met alcohol drinken, dat vaak doen vanwege gezondheidsredenen. Dit betekent dat de groep ‘niet-drinkers’ in de basis al meer ongezonde mensen zou bevatten dan de groep ‘matige drinkers’. Dit kan verklaren waarom niet-drinkers minder lang lijken te leven dan de groep mensen die af en toe een glaasje alcohol nuttigen.

‘The 90-plus study’ is niet het enige onderzoek dat concludeert dat alcoholgebruik goed is voor de gezondheid: er zijn vele soortgelijke studies te vinden. Ook deze zijn, net als ‘the 90-plus study’, zwak opgezet. Canadese, Australische en Amerikaanse wetenschappers voerden gezamenlijk een grootschalig onderzoek uit, waarin ze 87 van deze studies naar alcohol onder de loep namen.

De conclusie was dat de schattingen van overlijdensrisico beïnvloed werden door hoe de studies opgezet zijn. Zo werd er bijvoorbeeld niet gecorrigeerd voor mensen die stopten met alcoholdrinken vanwege gezondheidsproblemen. Toen de onderzoekers hier alsnog voor corrigeerden, viel het voordeel van matig alcoholgebruik ten opzichte van onthouding weg. Er lijkt dus geen reden te zijn om deze onderzoeken voor waar aan te nemen.

Het Voedingscentrum is er ook duidelijk over. Hoewel de adviseurs zeggen dat “matig alcoholgebruik van ongeveer één glas per dag de kans op bepaalde chronische ziekten lijkt te verkleinen”, stellen zij tegelijkertijd dat één glas alcohol per dag de kans op borstkanker verhoogt. Het drinken van meer dan één glas per dag geeft volgens het centrum bovendien ook een verhoogd risico op een beroerte, darmkanker en longkanker. Hun conclusie is dan ook dat de voordelen van alcohol niet opwegen tegen de nadelen: “Daarom geldt het advies geen alcohol te drinken, of in ieder geval niet meer dan 1 glas per dag.”

Marjan Heuving, communicatieadviseur bij het Trimbosinstituut, laat in een reactie weten dat alcohol absoluut niet gezond is: “Afgaand op de wetenschappelijke literatuur is het advies: drink geen alcohol.” Berichten over gezondheidsvoordelen moeten volgens haar altijd uiterst kritisch en sceptisch worden gelezen. Heuving onderschrijft dan ook de uitspraken van het Voedingscentrum, dat één glas alcohol per dag het maximum zou moeten zijn en dat zelfs dán voor vrouwen de kans op borstkanker al toeneemt. “Alcohol puur voor een gezondheidseffect nuttigen is onzinnig. Dan kan je beter gewoon druiven eten.”

• Paganini-Hill, A., Kawas, C. H., & Corrada, M. M. (2007). Type of alcohol consumed, changes in intake over time and mortality: the Leisure World Cohort Study. Age and Ageing, 36(2), 203–209.
• Stockwell, T., Zhao, J., Panwar, S., Roemer, A., Naimi, T., & Chikritzhs, T. (2016). Do “Moderate” Drinkers Have Reduced Mortality Risk? A Systematic Review and Meta-Analysis of Alcohol Consumption and All-Cause Mortality. J Stud Alcohol Drugs, 77(2), 185-198.