“Groot tekort aan allochtone medisch specialisten”, kopt de voorpagina van de Volkskrant op 5 oktober. Dat gebrek aan allochtone specialisten zou slecht zijn voor de kwaliteit en de kosten van de zorg. Trouw, De Telegraaf en Het Parool namen het bericht over. Nieuwscheckers ontdekte echter dat er in de rapporten waar de berichtgeving op gebaseerd is nergens gesproken wordt over een ’tekort’ aan allochtone medische specialisten, noch van een duidelijke relatie met de kwaliteit of kosten van de zorg.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Waarom leidt het huidige ‘tekort’ aan allochtone specialisten tot negatieve gevolgen voor de kwaliteit en kosten van de zorg? Het nieuwsbericht in de Volkskrant gaat niet dieper op de bewering in maar het lange vervolgartikel op pagina acht van dezelfde krant biedt wel wat verheldering:
“Volgens een rapport van oud-minister Ab Klink kunnen er miljarden euro’s bespaard worden in de zorg door onder meer betere communicatie. Dat voorkomt onnodige behandelingen en kan snelle genezing bevorderen. De beleving van ziekten kan verschillen per cultuur, waardoor het kan helpen een arts te hebben die de taal en cultuur van de patiënt begrijpt. Maar voorlopig krijgt een patiënt met een Turkse, Marokkaanse of Surinaamse achtergrond normaal gesproken te maken met een ‘Hollandse’ arts.”
Volkskrantredacteur Wilco Dekker werkt in het achtergrondartikel ‘Nog steeds vechten tegen de vooroordelen’ die communicatieproblemen niet uit, maar gaat vooral in op de discriminatie van allochtone artsen in opleiding. We pakken de rapporten erbij waar het artikel naar verwijst.
Rapport Klink
‘Kwaliteit als medicijn: aanpak voor betere zorg en lagere kosten’, het rapport van Ab Klink en vier andere auteurs, identificeert drie pijlers die zouden leiden tot betere zorg: het verminderen van overbehandeling en praktijkvariatie (bijvoorbeeld: verschillen in de mate waarin artsen overgaan tot een operatie); patiënten beter in staat stellen mee te beslissen bij medische keuzes; en de zorg beter organiseren.
De ‘betere communicatie’ waar het achtergrondartikel over spreekt, lijkt vooral te slaan op de tweede pijler. Een betere voorlichting aan patiënten zou leiden tot minder onnodige behandelingen. In het rapport gaat het echter over alle patiënten: er wordt nergens specifiek geadviseerd over communicatie met allochtone patiënten.
“De heer Dekker maakt impliciet de denkstap dat specialisten met een allochtone achtergrond beter communiceren met patiënten met een allochtone achtergrond en daarmee ook automatisch tot een betere afweging komen of zorg wel of niet moet plaatsvinden,” stelt Sander Visser, een van de auteurs van het rapport. “Ik vind dit op zichzelf wel een sympathiek pleidooi, maar op basis van ons rapport kun je niet de conclusie trekken dat er meer allochtone medisch specialisten moeten komen.”
De opvatting dat een toename van allochtone specialisten zal bijdragen aan de kwaliteit en de verlaging van de kosten in de zorg, is dus een ongefundeerde interpretatie van het onderzoek van Klink.
Andere oplossingen
Miscommunicatie tussen artsen en allochtone patiënten is een erkend probleem waar het afgelopen decennium veel wetenschappelijk onderzoek naar is gedaan. Wederzijds begrip kan door zowel taalbarrières als cultuurverschillen belemmerd worden. Deskundigen zijn behoorlijk eensgezind over de oplossingen. Wetenschappers stellen dat de culturele kennis van zowel artsen als patiënten vergroot moet worden om de communicatie te bevorderen. Zo zou er op medische opleidingen uitgebreide aandacht besteed moeten worden aan cultuurverschillen binnen de zorg. Deze optie is echter nergens terug te lezen in de Volkskrant-artikelen.
Neuroloog en specialistenopleider Hans Carpay is het dan ook niet eens met de opvattingen in het achtergrondartikel, zo blijkt uit zijn ingezonden brief in de Volkskrant van 8 oktober: “Het opmerkelijk naïeve idee is dat ‘allochtone’ dokters en patiënten beter met elkaar communiceren, en dat de zorg dan goedkoper wordt. Specialisten doen al zo weinig goed. Ze selecteren hun opvolgers dus ook al verkeerd.”
Tekort of discrepantie?
De term ‘tekort’ uit de Volkskrantkop suggereert dat er iets bestaat als een minimale hoeveelheid allochtone specialisten. In het onderzoek van hoogleraar Tineke Abma, waar de bewering deels gebaseerd op zou zijn, wordt die term echter niet gebruikt.
Abma zelf zegt tegen Nieuwscheckers dat zij de kop ‘Groot tekort aan allochtone medische specialisten’ niet gekozen zou hebben: “Deze legt sterk het accent op een kwantitatief tekort. De inhoud van het artikel gaat meer in op hetgeen dat wij onderzochten, namelijk de ervaringen en processen om in de specialistenopleiding te komen als allochtone basisarts, en de bevorderende en belemmerende factoren daarbij.” Abma stelt dat er sprake is van een ‘discrepantie’ tussen het aantal allochtone geneeskundestudenten en het aantal specialisten met deze achtergrond.
Dekker: wel een tekort
Volkskrantredacteur Wilco Dekker blijft van mening dat er wel gesproken kan worden van een tekort. “Dit is de conclusie die ik heb getrokken op basis van het onderzoek van Abma en het rapport van Klink. Het achtergrondartikel gaat verder vooral in op de discriminatie die onder andere plaatsvindt bij de selectie van medische specialisten. Het is geen wetenschappelijk artikel, daarom heb ik niet gekeken naar andere wetenschappelijke voorstellen om de communicatie tussen artsen en allochtone patiënten te verbeteren.”
Hij voegt eraan toe dat de kritiek van Abma opmerkelijk is: “Ze heeft het achtergrondverhaal, waar het woord ’tekort’ ook meerdere malen in voorkomt, van tevoren gelezen en had er toen geen opmerkingen over. Ook is het artikel voorgelegd aan de Orde van Medisch Specialisten, die geen problemen hadden met het gebruik van het woord, of met andere formuleringen uit het stuk.”
Dekker wijst er bovendien op dat het VUmc naar aanleiding van de resultaten van Abma’s onderzoek maatregelen neemt om de hoeveelheid allochtone specialisten te verhogen. “Als er geen tekort is, dan zouden deze maatregelen niet genomen worden. Daar moet toch een reden voor zijn?”
Die is er: het onderzoek van Abma is gestart door de commissie interculturalisatie van het VUmc, naar aanleiding van de wens van het ziekenhuis om, wat diversiteit betreft, een afspiegeling van de samenleving te zijn. De kosten of kwaliteit van de zorg worden niet als aanleiding van het onderzoek genoemd.
Ongefundeerd
‘Nog steeds vechten tegen de vooroordelen’ is een achtergrondartikel dat ingaat op de discriminatie van allochtone geneeskundestudenten die graag medisch specialist willen worden. Journalist Wilco Dekker beroept zich terecht op de ervaringen van enkele specialisten (in opleiding) en op onderzoek dat naar deze discriminatie is gedaan. Het is echter zowel in het nieuwsbericht als in het achtergrondartikel ongefundeerd om van een ’tekort’ aan allochtone specialisten te spreken. De uitspraak dat de relatief kleine hoeveelheid allochtone medische specialisten slecht is voor de kwaliteit en kosten van de zorg is een conclusie die niet uit Dekkers bronnen getrokken kan worden. Maar ook onderzoekster Abma en de Orde van Medisch Specialisten, die het artikel voor publicatie lazen, hadden hier alerter kunnen zijn.