Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
De Verenigde Staten hadden na Pearl Harbor een begrotingstekort van 39 procent en aan het eind van de Tweede Wereldoorlog een tekort van 120 procent.
Oordeel
Onwaar
Bron van de bewering
Vanwege recente geopolitieke ontwikkelingen wil de Europese Unie zich gaan herbewapenen met het plan ReArm Europe. Er moet 800 miljard euro besteed worden, waarvan 150 miljard euro uit zogenoemde eurobonds moet komen: leningen die alle lidstaten van de Eurozone gezamenlijk aannemen. En alhoewel premier Dick Schoof in eerste instantie akkoord ging met de hoofdlijnen van het plan, stemde een nipte meerderheid van de Tweede Kamer tegen.
De angst is dat als de eurobonds er komen, landen die hun financiën goed op orde hebben uiteindelijk de schulden moeten betalen van landen die dat niet of minder hebben. Onder de partijen die tegen het plan stemden waren drie coalitiepartijen (NSC, PVV en BBB), wat Schoof in een precaire positie bracht. Op 13 maart was er een crisisoverleg en werd in de Tweede Kamer over de kwestie gesproken.
Derk Boswijk (CDA) prees in deze discussie de opstelling van de Verenigde Staten in de Tweede Wereldoorlog:
“Ik ben heel blij dat er in de wereldgeschiedenis landen zijn opgestaan en zich niet hebben zitten blindstaren op begrotingsregels. Ik heb toen de Verenigde Staten genoemd. Dat gebeurde wel pas na Pearl Harbour, maar hun begrotingstekort was 39 procent en aan het einde van de oorlog was dat 120 procent.”
Derk Boswijk
Waarom is dit onwaar?
In december 1941 viel Japan de Hawaiiaanse marinebasis Pearl Harbor aan, waardoor de Verenigde Staten besloten om mee te vechten in de Tweede Wereldoorlog aan de kant van de geallieerden. De oorlog eindigde in 1945 met de capitulatie van Nazi-Duitsland en bondgenoten. 1941 en 1945 zijn dus de twee relevante jaren om naar te kijken.
Volgens de website van Federal Reserve Economic Data (FRED) van de Federal Bank of St. Louis, een tak van de Amerikaanse centrale bank, klopt het dat het begrotingstekort van de Verenigde Staten tussen deze twee jaren opliep. Op de website staat dat er in 1941 een tekort was van 3,8 procent ten opzichte van het bruto binnenlands product (bbp) en in 1945 een tekort van 20,8 procent. Verder staat op de website usgovernmentspending.com, die zich baseert op statistieken uit 1975, dat het begrotingstekort in 1941 4,21 procent was en in 1945 27,07 procent.
Dat is in beide gevallen flink minder dan de percentages die Derk Boswijk noemt. Waar komt het verschil vandaan? Het lijkt erop dat hij het begrotingstekort van de Verenigde Staten verwart met de staatsschuld. Volgens FRED bedroeg de federale staatsschuld in 1941 44 procent van het bbp en in 1945 114 procent. Een jaar later, in 1946, was de schuld 119 procent. Dit komt meer overeen met de percentages die Boswijk noemt: 37 procent voor het begin van de oorlog en 120 procent voor het eind.
Reactie Derk Boswijk
Derk Boswijk laat via de mail weten dat hij inderdaad op de staatsschuld doelde.
Conclusie
Het klopt dat het begrotingstekort van de Verenigde Staten tijdens de Tweede Wereldoorlog toenam. Maar de percentages die Derk Boswijk noemt voor 1941 (39%) en 1945 (120%) zijn in beide gevallen te hoog. Het daadwerkelijke Amerikaanse begrotingstekort lag in die jaren respectievelijk rond de 4 procent en de 21 procent. Hij verwart het Amerikaanse begrotingstekort, de inkomsten min de uitgaven, met de staatsschuld. Dat is het totaal aan schulden dat de Amerikaanse federale overheid heeft opgebouwd door geld te lenen om begrotingstekorten te dekken.
