Angst blijkt ongegrond: als Nederlandse consument eet je niet ongemerkt insecten

Consumenten kunnen ongemerkt via voedingsmiddelen verwerkte insecten binnenkrijgen.

Onwaar

Meerdere Facebookposts van eind januari 2023 uiten zorgen over insecten die je ongemerkt via voedingsmiddelen zou kunnen binnenkrijgen als je de Latijnse termen voor huiskrekel, bandkrekel, treksprinkhaan, meelworm en kleine meelworm niet kent. Een voorbeeld is de Facebookpost (gearchiveerde link) van de pagina ‘Puur Mieke’ (gearchiveerde link), die 17 duizend likes en 18 duizend volgers heeft en hoort bij de gelijknamige webshop voor ‘een gezonde lifestyle’. Hier zijn onder andere voedingssupplementen, keukengerei en verzorgingsproducten te koop.

De post dateert van 20 januari en is ruim duizend keer gedeeld en kreeg tot nu toe 471 likes en 451 reacties. Beweerd wordt dat er insecten in je dagelijkse boodschappen verwerkt kunnen zijn en dat deze in het Latijn op de ingrediëntenlijst staan. De Facebookpost vermeldt verder dat er “een etiketteringsvoorschrift [is] indien het product poeder ‘Acheta domesticus’ (Latijn voor huiskrekel) bevat” en dat “mensen dus zelf moeten uitzoeken dat ‘Acheta domesticus’ Latijn is voor huiskrekel die tot poeder is vermalen…” 

De post geeft daarna de Nederlandse vertaling van vijf Latijnse insectennamen. Dat voedingsmiddelen met insecten wijdverbreid zouden zijn, suggereert de post met een foto van waterijsjes met insecten erin en met de bewering: “De EU heeft toestemming gegeven om vanaf 25 Januari 2023 insecten (krekels van eigen bodem) toe te voegen aan bakkerijproducten, pasta en andere halffabricaten ‘voor de algemene bevolking’.”

Het klopt dat insecten op dit moment in voedsel voor menselijke consumptie verwerkt mogen worden. In januari 2023 heeft de Europese Commissie toestemming gegeven voor de verkoop en verwerking van in totaal vier soorten insecten (gearchiveerde link) in menselijk voedsel. Dit zijn de huiskrekel (Acheta domesticus), de treksprinkhaan (Locusta migratoria), de meelworm (Tenebrio molitor) en de buffalokever (Alphitobius Diaperionus).

Ook een vijfde insect, de gedroogde bandkrekel (Gryllodes sigillatus), is toegelaten door de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (gearchiveerde link), maar hiervoor geldt de eerste vijf jaar de beperking dat vanwege  gegevensbescherming (gearchiveerde link) het insect uitsluitend in de handel mag worden gebracht door het bedrijf dat de toelatingsaanvraag heeft ingediend.

Nederlandse namen op het etiket

Het klopt niet dat mensen de aanwezigheid van deze insecten in voedingsmiddelen niet of onvoldoende zouden kunnen herkennen op de verpakking van desbetreffende producten. Insecten vallen volgens de Europese Commissie onder ‘novel food’, omdat ze niet of nauwelijks voor menselijke consumptie werden gebruikt voor 15 mei 1997. De Europese Commissie heeft echter bepaald dat ‘novel food’ niet misleidend mag zijn voor de consument en de etikettering (gearchiveerde link) daarom duidelijk moet zijn. Dit houdt in dat niet enkel de Latijnse naam, maar ook de Nederlandse naam  (gearchiveerde link) op het etiket vermeld moet worden.

Volgens Stichting Foodwatch (gearchiveerde link), dé onafhankelijke voedselwaakhond van Nederland, is de angst om insecten niet te herkennen in voedsel te herleiden tot de Europese uitvoeringsverordening (gearchiveerde link), die in werking trad op 23 januari en waarin sprake was van ‘gedeeltelijk ontvet poeder verkregen uit Acheta domesticus (huiskrekel)’. Mensen zijn mogelijk gaan denken dat de Latijnse term op het etiket zou komen, wat ook een recente parlementaire vraag (gearchiveerde link), waarin om transparantie wordt verzocht, doet vermoeden. 

Bovenstaand etiketteringsvoorschrift laat echter het tegenovergestelde zien: de ingrediëntenlijsten zijn helder over wat het product precies bevat. Een voorbeeld van een product met daarin insecten verwerkt, zijn de rozemarijncrackers (gearchiveerde link) van het merk Yuma, die verkocht worden door de Belgische supermarktketen Delhaize. Zowel op de voorzijde van de verpakking als op de ingrediëntenlijst van de crackers wordt geen Latijnse naam gebruikt, maar wordt het beestje gewoon bij de naam genoemd: ‘krekelmeel’.

Ook een groenteburger op basis van buffalowormen, die op de site van de Nederlandse supermarktketen Jumbo (gearchiveerde link) te vinden is (maar er niet beschikbaar is) vermeldt duidelijk dat deze 14% gemalen buffalowormen bevat. Beide producten zijn overigens van Belgische oorsprong.

De Facebookpost concludeerde dus ten onrechte dat “mensen dus zelf moeten uitzoeken dat ‘Acheta domesticus’ Latijn is voor huiskrekel die tot poeder is vermalen…”

Weinig producten met insecten

Ook is het onjuist dat consumenten ongemerkt insecten zouden binnenkrijgen, want de producten waarin deze verwerkt worden, zijn (nog) op relatief weinig plekken te koop. Volgens een artikel van RTL Nieuws (gearchiveerde link) verkochten Lidl, Aldi en Albert Heijn al eens voedingsmiddelen waar insecten in verwerkt waren, maar verdwenen deze producten weer uit hun schappen omdat er te weinig vraag naar was. Krekelkweker Koos van Hamersveld meent in hetzelfde artikel dat Nederlanders terughoudend zijn met het eten van insecten en ‘de markt nog helemaal opengebroken moet worden’.

Wel zijn er op dit moment enkele webshops, zoals Tinyfoods (gearchiveerde link) en Delibugs (gearchiveerde link), waar je insectensnoep en -snacks kunt bestellen. Ook verkoopt horecagroothandel Sligro (gearchiveerde link) gevriesdroogde krekels en sprinkhanen. Echter, te oordelen naar de moeilijke vindbaarheid, lijken Nederlandse supermarkten er voorlopig niet zo happig op te zijn.

Insecten zijn door de Europese Commissie goedgekeurd om in menselijk voedsel te verwerken. Dat is echter transparant voor de consument, omdat een nieuw voedingsmiddel niet misleidend mag zijn en ingrediënten  in het Nederlands vermeld moet worden op het etiket van een product. De markt voor insecten in Nederlands voedsel is op dit moment nog klein; er worden (nog) nauwelijks voedingsproducten aangeboden waarin insecten zijn verwerkt.