Over Annique Mossou is online niet veel te vinden, maar volgens haar zelf is dat meer dan genoeg. Dit heeft te maken met haar vorige werk. Mossou werkte binnen digiteams van de politie in Zoetermeer, Den Haag en tot slot de Landelijke Eenheid. Bij de laatstgenoemde maakte ze onderdeel uit van de Internet Referral Unit, gericht op het opsporen van jihadistische propaganda in de strijd tegen IS. Politieagenten werden in die tijd ook veel gedoxxed, wat wil zeggen dat hun persoonsgegevens ongevraagd online werden gedeeld. Iets waartegen Mossou zichzelf wist te beschermen.
Deze voorzichtigheid nam ze mee naar Bellingcat: ‘‘Ik heb mijn LinkedIn-profiel verwijderd toen ik bij Bellingcat ging werken; eerst was ik een van de 65.000, nu ben ik een van de 23.’’
Hoewel haar Bellingcat-collega’s deze voorzichtigheid delen, kwamen er al meermaals mensen demonstreren voor het hoofdkantoor. ‘‘Er zijn veel mensen die denken dat wij voortkomen uit MI5, de CIA, de Deep State, Soros… Ik heb altijd al James Bond willen zijn, heel vet, maar dit is wel de reden dat we onze kantoorlocatie geheimhouden.’’
Gestolen scooters en jihadistische propaganda
Mossou heeft als hoofdagent in Zoetermeer 112-meldingen ‘weggereden’ (politiejargon voor op noodmeldingen afgaan), en maakte deel uit van een rechercheteam. Maar bij de politie werd bovenal haar OSINT-talent ontdekt. Voor een lopend onderzoek stuitte het rechercheteam op Marktplaatsadvertenties waarmee gestolen scooters werden verkocht. Hier dook Mossou meteen in. Het eerste digiteam ontstond, ‘‘voor collega’s die affiniteit hadden met digitale dingen, die eigenlijk de oudere rechercheurs hielpen die daar niks mee hebben.’’
Nog meer vond Mossou haar plek in OSINT-onderzoek voor de politie Den Haag. Tijdens een van de trainingen die ze daar volgde, werd een Twitteraccount behandeld dat deed aan opruiing, als gevolg van de winst van een bepaalde voetbalclub. In de Haagse Schilderswijk vonden daardoor allerlei voorvallen plaats tijdens het feestvieren. Mossou: ‘‘Toen heb ik me vastgebeten in dat Twitteraccount, proberen te achterhalen van wie het was. Ik had toegang tot politiesystemen waarin je veel kunt opzoeken. Een dag later had ik gevonden van wie het account was. Toen heb ik de trainer een mail gestuurd met: ‘Joh, jullie wisten het waarschijnlijk al, maar ik denk dat het deze persoon is om die en die reden.’’’
Door dit onderzoek werd ze later gevraagd aan te sluiten bij het kersverse OSINT-team van het informatieknooppunt Den Haag. Ze blijft bescheiden: ‘‘Kennelijk had ik daar indruk mee gemaakt.’’
Linkjes verzamelen
Mossou wil met haar werk mensen helpen – wat ook de voornaamste reden was voor haar overstap van de Landelijke Eenheid naar Bellingcat. ‘‘Omdat ik veel afwist van terrorisme en internet heb ik snel promotie gemaakt binnen de politie. Maar op het moment dat je hoger in de boom zit, heb je meer te maken met de politiek om je heen. Ik had het gevoel niet meer dat ik mensen aan het helpen was.’’
Het onderzoek bij de Landelijke Eenheid naar jihadistische propaganda was niet wat ze wilde. Bij Bellingcat vond ze de motivatie om mensen te helpen terug: ‘‘Ik dacht: ik kan ongeveer hetzelfde, maar ik zit de hele dag een beetje linkjes te verzamelen en zij leggen genocides in Afrika bloot. What am I doing here, what’s going wrong?’’
OSINT voor beginners
Een van de eerste hits op Google bij de naam Annique Mossou is de beginner’s guide die zij schreef samen met een van haar Bellingcat-collega’s. De gids is bedoeld voor iedereen die de nieuwsstroom op sociale media beter wil kunnen controleren en verifiëren. Ze schreef deze handleiding voor mensen die ‘‘weten hoe ze naar de Hema-site moeten gaan en daar online hun boodschappen bestellen, die prima weten hoe ze het goedkoopste vliegticket kunnen vinden, maar die ook overspoeld worden door zoveel andere informatie op het internet en specifiek op sociale media. Hoe weten ze nou wat waar is?’’
Mossou is vol lof over haar collega’s bij Bellingcat, waar ze veel mee samenwerkt. Nog steeds is ze onder de indruk van hun kwaliteiten, en bescheiden over die van zichzelf: ‘‘Er zijn collega’s die ontzettend goed zijn. Die zien iets en denken meteen: hier zit een gaaf verhaal achter. Ik heb elf jaar bij de politie gewerkt, daar kreeg ik precies te horen wat ik moest onderzoeken.’’
De vrijheid in het kiezen van een onderzoeksonderwerp is soms nogal overweldigend. Daarom is het prettig dat binnen het team ook veel wordt samengewerkt; wanneer een collega een interessant onderwerp heeft gevonden, deelt zij of hij dat vaak met de groep.
Complexe complotten
Ook haar onderzoek naar de complotdenkers van QAnon is in teamverband ontstaan. Hierover laat Mossou niet veel los, maar dat heeft een reden. Het stadium van haar onderzoek en haar precieze werkwijze liggen namelijk in lijn met het onderzoeksonderwerp: ‘‘Het gaat alle kanten op.’’
Ze zucht, licht haar worsteling toe: ‘‘Het lastige is, QAnon is natuurlijk een paraplubegrip geworden. Ik probeer vooral te kijken naar de diehard complotten, bijvoorbeeld over satanistisch kindermisbruik. De complotten waarbij ik denk: als je aan honderd mensen die tegen coronamaatregelen demonstreren zou vragen of ze geloven dat dit complot waar is, dan hoop ik dat een groot gedeelte zegt: ‘Wat is dit nou weer voor onzin?’’’
Mossou is momenteel vooral op zoek naar sleutelmomenten in gedragsveranderingen bij socialemediagebruikers die QAnon-complotten verspreiden. Bij Twitteraccounts probeert ze te achterhalen wat nou het vertrekpunt is van hun overtuigingen. Ook op Facebook doet ze dit: ‘‘Je ziet eerst dat iemand berichten deelt van de overheid met ‘houd afstand’, en dan op een gegeven moment gaat het een andere kant op. Wat is nou het kantelpunt?’’
Een van de 23
Mossou volgt hele dagen (geheime) groepen op sociale media en leest alles wat door en over QAnon-aanhangers gepubliceerd wordt. Zo probeert ze in kaart te brengen hoe het QAnon-landschap in Nederland eruit ziet, wat de nieuwste ontwikkelingen zijn. Deze dagen duren gemiddeld van ‘s ochtends 8.00 uur tot ‘s middags 16.00 uur. Ze wil zichzelf dan ook geen journalist noemen, want ze heeft ‘‘absoluut geen tijdsdruk’’.
Deze semi-vaste werktijden hebben een reden: een goede mentale gezondheid moet gewaarborgd worden. ‘‘Acht uur per dag dit soort berichten lezen zorgt er wel voor dat je een beetje het vertrouwen in de mensheid gaat verliezen…’’ zegt Mossou vertwijfeld. ‘‘Ik kijk crime series over de meest gruwelijke moorden om in slaap te komen.’’
Ook tijdens het werk moet ze af en toe afstand nemen: ‘‘Ik kijk veel kattenfilmpjes, filmpjes over huisdieren die kwijt waren en weer bij hun baasje terecht komen.’’
Gelukkig is ze een van de 23, of een van duizenden in de wereldwijde OSINT-gemeenschap. Dat voelt vertrouwd. ‘‘OSINT-mensen zijn een bijzondere slag mensen; het maakt niet uit waar je ze vandaan haalt… Het zijn een stel nerds; zet ze bij elkaar, gooi er een pizza in en je hoort ze helemaal niet meer.’’
