Waar tegenstanders van Barbie zich vroeger vooral druk maakten over onrealistische schoonheidsidealen, is er nu een nieuw probleem: de verborgen camera in de nieuwe Barbie Video Girl is ‘een cadeautje voor pedofielen’. Nieuwscheckers spoorde de bronnen van dit nieuws op en testte zelf de poppencamera. “Er zijn talloze andere manieren waarop pedofielen aan filmpjes van spelende kinderen kunnen komen.”
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
“Barbie doll could be used as a tool for evil”, kopte de Australische krant de Herald Sun op 2 november. De aanleiding voor dit bericht was de introductie van Mattels allernieuwste Barbieproduct: de Barbie Video Girl. Deze Barbie met een camera zou volgens kinderrechtenactivisten ideaal speelgoed zijn voor pedofielen. Een dag later waarschuwden ook Nederlandse nieuwsmedia voor de gevaren van deze Barbie: “Ophef rond Barbiepop met camera” (De Telegraaf), “Barbie is watching you” (NOS Headlines).
“Amerikaanse advocaat”
De Telegraaf citeert een “Amerikaanse advocaat”, Shy Keenan, die als woordvoerster van een Amerikaanse ouderraad de nieuwe Barbie betitelt als “een cadeautje voor pedofielen”. Maar Keenan is niet Amerikaans en ook geen advocaat: ze woont in Engeland en is een “advocate” tegen kindermisbruik – een pleitbezorgster. Keenan is de medeoprichter van de Phoenix Chief Advocates, een organisatie die slachtoffers van kindermisbruik juridisch steunt. Ze werd zelf als kind misbruikt, en heeft later in samenwerking met de BBC in een editie van Newsnight met een verborgen camera haar pedofiele stiefvader ontmaskerd.
We wilden Keenan vragen waarom ze deze Barbie als een gevaar ziet, maar zowel zij als haar organisatie waren niet bereikbaar voor commentaar: “Due to lack of funding we are closed. You cannot contact us at present because we are closed”, aldus de site van Phoenix Chief Advocates. Het feit dat iemand van een noodlijdende organisatie zulke vergaande claims in de media maakt geeft te denken. Het heeft er de schijn van dat Keenans oproep vooral een poging was om pedofilie op de agenda te zetten.
“Engelse psychologe”
De NOS voert een andere spreker op, de “Engelse psychologe” Sally-Ann McCormack, die alle ouders oproept om “dit product te boycotten en de winkels te vermijden waar dit potentieel pornografische gebruiksvoorwerp wordt verkocht.” McCormack is wel psychologe, maar geen Engelse: “Ik ben 100% Australisch en ik woon en werk in Melbourne,” vertelt ze ons. We vroegen McCormack waarom ze gelooft dat de Barbie gevaarlijk is. Zij voorziet twee twee manieren waarop de Barbie voor problemen zou kunnen zorgen: “Waar ik me zorgen om maak is dat dit product kan worden gebruikt door pedofielen, of dat het videomateriaal dat geüpload wordt naar het internet zou kunnen worden misbruikt door pedofielen.”
Een ander bezwaar is, volgens McCormack, dat het kinderen toegang geeft tot verborgen camera’s. De pop zou bijvoorbeeld neergezet kunnen worden in een badkamer waar een vriendinnetje of een zusje aan het douchen is. Dit zou dan “voor de lol” op het internet gezet kunnen worden. Het verschil met de camera’s op laptops en telefoons is, volgens de kinderpsychologe, dat die niet verborgen zijn, en dat kinderen inmiddels weten dat ze daar voor op moeten passen. “Mijn 4 dochters zouden zich nooit uitkleden in een kamer als er een laptop openstaat, of als ze zien dat er een mobiele telefoon op ze is gericht. Ze hangen zelfs altijd iets over zulke dingen heen als ze ze zien, zelfs over hun eigen laptops!”
Dat McCormacks kinderen door haar goed geïnstrueerd zijn over mobieltjes en laptops, wil echter niet zeggen dat dit een algemeen geldende waarheid is. In Amerika is men zelfs al druk in de weer met wetgeving om de gevaren van onopvallende camera’s op telefoons in te perken.
Gevaar?
“De Barbie Video Girl heeft een klein LCD-scherm in haar rug en kan tot zo’n dertig minuten opnemen. De clips kunnen de kinderen vervolgens makkelijk uploaden op internet”, aldus de NOS. Is de nieuwe Barbie echt zo makkelijk te misbruiken? Hoe realistisch zijn de scenario’s die McCormack beschrijft? “Ik heb het nagevraagd bij de leider van het team kinderporno, en die heeft nog nooit van dit soort situaties gehoord,” vertelt een woordvoerder van de KLPD ons. “Negen-en-negentig procent van de filmpjes die met deze camera’s zullen worden gemaakt, zijn filmpjes van spelende kinderen. Daar is voor de rest niets op te zien. We weten dat pedofielen anders kijken naar spelende kinderen. Pedofielen gaan bijvoorbeeld naar restaurants of naar stranden om spelende kinderen te zien. Maar er zijn talloze andere manieren waarop pedofielen aan filmpjes van spelende kinderen kunnen komen.”
Waarschuwing FBI
Ruim een maand later haalde de Barbie Video Girl voor de tweede maal het nieuws: de FBI had een waarschuwing uitgegeven over de pop, al bleek het eigenlijk over een uitgelekte interne memo te gaan. Veel internationale nieuwsmedia, waaronder de Daily Mail, en ook NOS Headlines, berichtten erover. Nieuwscheckers probeerde twee dagen lang contact te zoeken met de FBI-agent uit de berichten, special agent Frederick Gutt, om te vragen naar de specifieke gevaren die de FBI zag. Na enkele keren op zijn antwoordapparaat te zijn gestrand, kwam Nieuwscheckers via een omweg terecht bij een plaatsvervanger – die echter niks over het onderwerp kon of wilde vertellen.
Weer enkele dagen later werd de vermoedens van de Nieuwscheckers bevestigd toen de FBI de eerdere uitlatingen nuanceerde en de beweringen van Gutt tegensprak. “De bedoeling van de waarschuwing”, meldt de Wall Street Journal, “was om te waarborgen dat wethandhavende instanties zich er bewust van zijn dat deze pop net als welk apparaat dan ook met een camera bewijs kan bevatten, en niet niet over het hoofd mag worden gezien tijdens een onderzoek. Het cyber alert was enkel bedoeld voor wethandhavers en is uit de context getrokken.” Zowel de KLPD als de FBI zien in de Barbie Video Girl dus geen groter gevaar dan in andere apparaten met camera’s. De herroeping van het FBI-bericht is overigens niet gemeld door Nederlandse media.
Wederhoor
Bij navraag laat de NOS ons weten dat ze inderdaad een fout hebben gemaakt met de nationaliteit van hun bron: “Sally-Ann McCormack is inderdaad een Australische. Dat hebben we onjuist gemeld en dat is inmiddels aangepast.” Ook vroegen we ons af of de redactie van NOS Headlines zelf twijfels had over de alarmerende beweringen over de video-Barbie. “Wij hebben vanzelfsprekend geen oordeel over dit nieuwsfeit. Ook niet over het eventuele gemak waarmee video’s online kunnen worden geplaatst. Wij brengen ‘slechts’ het nieuws dat er kritiek is op het speeltje.” De auteur van het stuk in de Telegraaf heeft niet gereageerd op onze vragen.
Conclusie
Er valt behoorlijk wat af te dingen op de berichtgeving rond de Barbie Video Girl. Buitenlandse media lieten zich op sleeptouw nemen door anti-kinderpornoactivisten en verzuimden andere bronnen te raadplegen. Ook rukten ze een bericht van de FBI uit zijn verband. NOS en Telegraaf namen het nieuws over en voegden daar nog wat slordigheidsfoutjes aan toe. Uiteraard brengen speeltjes als deze Barbie een risico met zich mee dat niet irreëel is, maar dat geldt ook voor andere camera’s die zich in de meeste huishoudens bevinden. De waarschuwing zou dus eerder moeten luiden: “U kunt met een relatief gerust hart deze Barbie kopen, maar kijk in het algemeen goed uit met camera’s, computers en kinderen.”