Een groener Nederland met meer banen. Weinig mensen zullen daar wat op tegen hebben. Daarom kwam GroenLinks afgelopen week met een plan dat beide idealen verenigt door te schuiven met een bedrag van 27 miljard euro. Volgens lijsttrekker Jesse Klaver ontstaat hierdoor een ‘eerlijker, socialer en groener belastingstelsel’. Is dit plan te mooi om waar te zijn?
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Klaver laat op de website van GroenLinks weten dat hij het bedrag wil vrijmaken om onder meer van de werkgeversheffing -premies die door de werkgever worden betaald om iemand in dienst te hebben- op lage inkomens af te komen. Het wordt dan voor werkgevers aantrekkelijker om mensen uit de laagste inkomensgroep aan te nemen en hierdoor daalt volgens hem de werkloosheid. “Dit willen we doen door 27 miljard extra op te halen uit milieuheffingen en grote vermogens’’, aldus woordvoerder Diederik ten Cate.
De eerste 7 miljard euro moet gegenereerd worden door hogere inkomens zwaarder te belasten en strenger op te treden tegen belastingontwijking. De andere 20 miljard meent de partij te winnen door milieubelastingen te verhogen. Om welke belastingen en bedragen het precies gaat, is nog niet naar buiten gekomen. Op donderdag 16 februari komen het Centraal Planbureau (CPB) en het Planbureau voor Leefomgeving (PBL) met de doorrekening van de verkiezingsprogramma’s.
Meer banen?
Een van de hoofddoelen die GroenLinks met deze verschuiving voor ogen heeft, is het bestrijden van werkloosheid. Hoogleraar Algemeen Belastingrecht aan de Universiteit Leiden, Henk Vording, verwacht dat het plan inderdaad meer banen zal opleveren. “Ik denk dat uit de doorrekening zal blijken dat het om ongeveer 100.000 tot 200.000 werkplekken gaat.”
De 7 miljard extra belasting uit de hoge inkomensgroepen waar Klaver het over heeft, lijkt Vording realistisch. “De meeste ideeën circuleren al. Daar kun je voor of tegen zijn, maar ze zijn best verstandig.” Bepaalde uitzonderingen in het belastingstelsel liggen al langere tijd onder vuur. “Ouders kunnen hun kinderen belastingvrij 100.000 euro geven om een huis te kopen. Dit is alleen weggelegd voor hele rijke ouders en kost toch al snel een half miljard per jaar. Dat kun je dus gewoon schrappen.”
Minder werkloosheid?
Om het nieuwe systeem levensvatbaar te maken, moeten werklozen volgens Vording wel een extra stimulans krijgen om te gaan werken. “Als de verschillen tussen minimumloon en uitkering te klein zijn, zet dat mensen niet aan tot werken.’’ Dat is volgens de hoogleraar hét grote probleem van de verzorgingsstaat. “Tussen bijstandsniveau en modaal is het netto verschil niet zo groot.” Iemand met een uitkering krijgt niet veel minder dan iemand met een minimumloon, terwijl de laatste daar wel arbeid voor heeft moeten verrichten.
Maar dat is niet het enige knelpunt.Ook voor de werkenden met de laagst betaalde banen is het moeilijk hun inkomenssituatie te verbeteren. “Een iets betere baan aanvaarden heeft weer gevolgen voor je huurtoeslag en zorgtoeslag. De bruto verschillen verdampen in de laagste inkomensgroepen voor een groot deel.” Dit is al lange tijd een bekend probleem waar linkse partijen mee worstelen, en volgens Vording zal ook dit plan daarvoor geen oplossing bieden.
Opvallend is dat Klaver het niet heeft over de gevolgen voor werknemers en dat het vooral draait om lastenverlichting voor werkgevers. “Je kunt het niet alleen bij de werkgevers leggen”, aldus Vording. “Ze hebben dan de mogelijkheid om meer kleinverdieners aan te nemen, maar als die dan denken ‘dit schiet niet op, ik ga er netto niet meer door verdienen dus ik blijf thuis’, beweegt er niet zoveel op de arbeidsmarkt.”
‘GroenLinks-dilemma’
Ook zwaardere heffingen op milieubelastend gedrag zijn niet zonder haken en ogen. Een eerste valkuil is het feit dat mensen hun gedrag gaan aanpassen door de hogere belasting. “Dat is heel mooi voor het milieu, maar het levert geen geld op. Er komt dan immers minder belastinggeld binnen.” Het binnenhalen van een bedrag van 20 miljard, lijkt hierdoor zeer onwaarschijnlijk. “Dat zou je het ‘GroenLinks-dilemma’ kunnen noemen.” Een beter milieu is belangrijk, maar tegelijkertijd moet er ook geld in het laatje komen. Volgens Groenlinks-woordvoerder Ten Cate is dit meegenomen in de berekeningen van het CPB. In hoeverre dat klopt, blijkt donderdag 16 februari uit de doorrekeningen.
Daarnaast hebben de heffingen gevolgen voor de werknemer. “Een hogere milieubelasting brengt met zich mee dat veel dingen duurder worden”, zegt de hoogleraar. “Als je inderdaad meer gaat verdienen, maar tegelijkertijd meer geld kwijt bent aan producten, vervoer naar werk of een uitstapje naar de kartbaan door hogere heffingen, blijft er onderaan de streep alsnog weinig over.” Op die manier lijkt het alsof de lasten niet verdwijnen maar verschuiven. “Is zo’n milieuheffing nou heel iets anders dan een heffing op arbeid? Dat is niet zo gemakkelijk te zeggen”, stelt hij.
Conclusie
Het plan van Jesse Klaver om het belastingstelsel radicaal te hervormen, heeft als voordeel dat het naar verwachting inderdaad meer banen oplevert. Dat betekent echter niet dat de werkloosheid ook zal dalen. Daarvoor moet er een financiële prikkel zijn voor werklozen om te gaan werken.
Bovendien is het belastingsysteem zeer complex: iedere aanpassing kan verschillende en onverwachte effecten en bij-effecten hebben. Hoe het plan van GroenLinks zal uitwerken, blijkt donderdag 16 februari uit de doorrekening van het CPB en het PBL.
