Bloedgroep O en een kinderwens? Dan heb je pech, want je kans om zwanger te worden is kleiner dan wanneer je bloedgroep A zou hebben. Dat is althans de strekking van nieuwsberichten op diverse Nederlandse en Engelstalige websites. Pas als je goed leest, blijkt dat het vermeende verschil alleen is aangetoond in een groep van vrouwen die vruchtbaarheidsbehandeling ondergaan. Zijn de media wel genuanceerd genoeg? Of jagen ze vrouwen onnodig schrik aan?
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Op de Nederlandse website Gezondheidsnet.nl verscheen 26 oktober 2010 het bericht ‘Bloedgroep heeft invloed op vruchtbaarheid’. Het betreft een onderzoek verricht door onderzoekers van het Albert Einstein College of Medicine in New York. Het bloed van 560 Amerikaanse vrouwen die vruchtbaarheidsbehandeling ondergingen werd onderzocht op het hormoon FSH. Door dit hormoon raken eicellen sneller op, waardoor de vrouw minder vruchtbaar wordt. Vrouwen met bloedgroep A hadden de hoogste concentratie van FSH in hun bloed en zouden daardoor het vruchtbaarst zijn van alle bloedgroepen. Bloedgroep O zou dan weer leiden tot de minste vruchtbaarheid van alle bloedgroepen.
Het bericht van Gezondheidsnet roept een paar vragen op. Op welke vrouwen heeft het onderzoek nu precies betrekking? Hoe logisch is het verband tussen bloedgroep en vruchtbaarheid? En misschien wel de belangrijkste vraag: moeten vrouwen met bloedgroep O zich nu zorgen maken?
Zappende lezers
Gezondheidsnet baseert zich op BBC News. Daarnaast berichten ook de Daily Mail en de Daily Telegraph over dit onderwerp. Deze drie websites werpen iets meer licht op het onderzoek dan Gezondheidsnet doet. Zo komt Tony Rutherford aan het woord, de voorzitter van de British Fertility Society. Hij vertelt dat dit de eerste keer is dat een dergelijk verband is aangetoond en dat dit nog verder moet worden uitgezocht. In het artikel van de BBC geeft onderzoeksleider Edward Nejat aan dat leeftijd nog altijd de belangrijkste factor is voor wie zwanger wil worden.
Verder wordt duidelijk gemaakt dat de studie enkel is gebaseerd op vrouwen die vruchtbaarheidsbehandeling ondergingen (de Daily Telegraph meldt dat het om IVF gaat) en dat het vrouwen van latere leeftijd betrof (gemiddeld 35 jaar, aldus de Daily Telegraph). Maar deze nuancering lijkt het minst belangrijke deel te vormen van de berichten. De zappende lezer(es) op het internet kan zo het de indruk krijgen dat het hebben van bloedgroep O wel eens een nadeel kan zijn voor het krijgen van kinderen.
Verwarring
Hoe ervaren de wetenschappers zelf de berichtgeving over hun onderzoek? Nejat laat per mail weten zeer ongelukkig te zijn met berichten: “Ik ben erg ontevreden over de manier waarop onze onderzoeksresultaten in het nieuws is gekomen.” Hij vervolgt in hoofdletters: “Ons bericht werd jammer genoeg omgezet tot iets wat we juist koste wat kost wilden vermijden!” Hij benadrukt dat het onderzoek alleen ging om vrouwen die vruchtbaarheidsbehandeling zochten (maar nog niet ondergingen) en dat de relatie alleen is gevonden in de onvruchtbare populatie.
Wel vermeldt Nejat dat de resultaten statistisch significant en klinisch relevant zijn. Ook zou een vermeend verband tussen bloedgroep en eigenschappen van de eierstok al eerder zijn gesuggereerd in een wetenschappelijke publicatie.
Nejat waarschuwt voor extrapolatie van deze gegevens naar de gehele bevolking: “Enige suggestie dat bloedgroep O ongunstig is voor de vruchtbaarheid in de gehele bevolking, zoals weergegeven door de pers, is niet juist!” Hij wil de verwarring die is ontstaan door het onderzoek graag wegnemen: “Vrouwen hebben totaal geen reden om te twijfelen aan het effect van hun bloedgroep voor hun vruchtbaarheidssucces.”
Prikkelen
Er is dus wel degelijk een relatie aangetoond tussen bloedgroep en vruchtbaarheid, maar alleen in een specifieke groep vrouwen. Onderzoeker Nejat verwijt de media dat de nuance over zijn onderzoek ontbreekt in de berichtgeving. Dit geldt voor Gezondheidsnet nog meer dan voor de Britse sites. Waarom kiest een website die ernaar streeft om ‘de beste en meest complete Nederlandstalige site op gezondheidsgebied te zijn’ voor zo’n aanpak?
De redactie van Gezondheidsnet bestaat uit vier mensen: een journalist, een neuropsycholoog, een neerlandicus en een stagiaire. Elk van hen heeft journalistieke ervaring. Marlies Scheper is stagiaire en auteur van het bericht ‘Bloedgroep heeft invloed op vruchtbaarheid’. Zij schrijft per email dat nieuwsberichten worden geschreven aan de hand van persberichten en feeds van vooral Engelstalige websites. Scheper: “De BBC, de bron van dit bericht, publiceert veel wetenschappelijk nieuws en in onze ogen betrouwbaar. Het bericht is vertaald vanuit het Engels.” Waarom niet de onderzoeker zelf benaderd? “Omdat bij het schrijven voor internet snelheid gewenst is, ontbreekt ons daarvoor vaak de tijd”, verduidelijkt Scheper.
Scheper is het niet eens met de kritiek van onderzoeker Nejat: “De kop prikkelt de lezers om het complete bericht te lezen. Ze kunnen dan zelf tot de conclusie komen bij welke groep vrouwen de bloedgroep invloed heeft op de vruchtbaarheid. Daarnaast staat beschreven hoe het is onderzocht en wordt er achtergrondinformatie gegeven. Volgens mij voldoende informatie om de lezer een duidelijk beeld te geven.” Over de kop zegt Scheper: “Het is een uitdaging om een korte en aansprekende kop te schrijven. In dit geval kun je de zin afmaken: Bloedgroep heeft invloed op vruchtbaarheid (bij vrouwen die een vruchtbaarheidsbehandeling ondergaan).” De vraag is of de argeloze internetlezer die nuancering ook echt oppikt.