Als we de kranten moeten geloven is er een nieuwe trend gaande: ‘de uitvaart-inbreker’. Die struint de overlijdensadvertenties in kranten af en slaat rustig zijn slag als de nabestaanden hun dierbare begraven. Maar het is een aangedikt verhaal, zo wijst onderzoek door Nieuws-checkers uit. “Als een krant kopij nodig heeft, dan ligt zo’n onderwerp nog ergens op de plank.”
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
De afgelopen zomer schreven De Telegraaf en De Stentor over de nieuwe inbraaktrend. Vorig jaar waarschuwden het Noord-Hollands Dagblad en de Leeuwarder Courant ervoor. En in 2008 kopte de Gelderlander: ‘Tweede confrontatie in anderhalf jaar met ‘kwaadwillenden.’’ Elk van deze artikelen beweert dat het fenomeen in toenemende mate voorkomt. Cijfers worden daar niet bij gegeven. Die zijn er namelijk niet.
Geen cijfers
Op zoek naar de cijfers belde Nieuwscheckers de aangehaalde bronnen uit de vijf artikelen na. Zonder resultaat. De politiekorpsen Amsterdam Amstelland, Utrecht en IJsselland houden geen gegevens bij over deze inbraken. Het systeem laat dat simpelweg niet toe of het kost te veel tijd. “Wij registreren bij een inbraak niet de specifieke oorzaak of omstandigheid”, aldus Danielle Friedeman van de politie Utrecht. “En ja, het komt wel voor dat er inbraken worden gepleegd als bewoners op vakantie zijn of naar een begrafenis. Maar in de stad Utrecht kun je niet spreken van een trend. Het is niet iets specifiek van de laatste tijd.”
De politie registreert de omstandigheden bij woninginbraken dus niet. En bij de grotere instanties als het Nationaal Politie Instituut, het Ministerie van Veiligheid en Justitie en het Centraal Bureau voor de Statistiek zijn evenmin cijfers voorhanden.
Geen trend
Niet alleen kranten, ook RTV Utrecht berichtte in juni op haar website over de vermeende inbraaknoviteit. Er zou rond die tijd in Breukelen meerdere malen zijn ingebroken in huizen waarvan de bewoners naar een begrafenis waren. Ellen de Heer van de politie Breukelen: “Die trend werd toen gesignaleerd, terwijl er maar één zo’n geval had plaatsgevonden! Wij waren niet erg blij met het bericht. We hebben daar commentaar op geleverd.”
Ook woordvoerder Ebe van der Land van de politie Amsterdam-Amstelland, die in De Telegraaf vertelde hij over de mogelijkheden om een huis gedurende een uitvaart te bewaken, ziet geen trend: “Wij geven altijd tips die inbraak kunnen voorkomen, net zoals in het Telegraaf-artikel. Maar wij zouden nooit zeggen dat er sprake van een trend is, dat werkt het onveiligheidsgevoel in de hand. En in onze beleving is daar ook absoluut geen sprake van. Of het nou om een avondje uit gaat, een vakantie of een begrafenis, dieven grijpen alles aan. Dat is al jaren zo.”
Broodje aap
Dieven maken zelden plannen, bevestigt Wim Bernasco van het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR): “Je moet je realiseren dat maar 10 procent van de dieven echt met een plan op stap gaat. Het grootste deel, 70 procent, is gelegenheidsdief.” Bernasco, die gespecialiseerd is in de omstandigheden rondom diefstallen, noemt het fenomeen ‘onzin’. “Ik geloof best dat het wel eens gebeurt, maar niet dat het een trend is. Het lijkt mij een duidelijk geval van broodje aap. Zeker omdat veel vormen van criminaliteit de laatste jaren juist afnemen.” Cijfers van het CBS bevestigen die afname duidelijk. In 2005 waren er 757.000 gevallen van diefstal/verduistering en inbraak. In 2008 stond de teller aanzienlijk lager, op 679.000.
Ook wat betreft de identiteit van inbrekers, is Bernasco wantrouwend tegenover de berichtgeving: “Het is een misverstand dat de inbraak altijd door een vreemde wordt gepleegd, in dit geval degene die de krant zou naspeuren. Vaak gaat het juist om een vage bekende, een buurtgenoot of familielid.”
Uitvaartindustrie
De belangrijkste bron in de artikelen over begrafenisinbrekers zijn uitvaartvertzekeraars: Monuta wordt in twee artikelen geraadpleegd, concurrent Yarden komt drie keer aan het woord. Beide bedrijven vertellen over de beveiligingsservice dan wel de beveiligingsboxen die zij aanbieden aan mensen die zich zorgen maken over een inbraak tijdens de uitvaart. Susan Versteeg van Monuta in De Telegraaf: “Wij signaleren al langer een groei in het aantal inbraken bij nabestaanden thuis.” Je zou bijna denken dat ze belang hebben bij deze misdaadtrend.
Tegen Nieuwscheckers zegt Versteeg echter dat zij verkeerd is geciteerd: “Ik heb dat nooit op deze manier gezegd. Inbraken tijdens de uitvaart zijn namelijk geen nieuw fenomeen. Het bestaat al zo lang er kranten zijn. Ik denk dat de trend te gemakkelijk geconstateerd is terwijl er geen echte bewijzen beschikbaar zijn.” Daar is landelijke beveiliger Trigion, aan wie Monuta zijn beveiligingsaanvragen uitbesteedt, het mee eens. Wel signaleert Trigion een stijging in het aantal beveiligingsaanvragen.
Gijs Pelser van uitvaartverzekeraar Yarden merkt niet zo veel van een dergelijke stijging. Pelser: “Mensen voelen zich kennelijk niet echt onveilig, want van die beveiligingsboxen verkopen we er landelijk maar 10 a 20 per jaar.”
Uithangbord
De Telegraaf vermeldde namen en tarieven van de uitvaartbeveiligers (“Bij Iris Security kost beveiliging €37,50 per uur met een minimale afname van vier uur”). Toch zegt Telegraafjournaliste Titia Voûte niet de indruk te hebben dat de zorgverzekeraars de krant als uithangbord hebben gebruikt voor hun diensten. En mocht dat wel zo zijn, dan gelooft Voûte niet dat ze er veel van zullen profiteren. “De krant ligt een uur later tenslotte in de kattenbak en dan is het weer vergeten. Ik denk niet dat het direct storm loopt bij de verzekeraars na zo’n artikel. En daarbij, het is niet zo dat de verzekeraar er zelf een persbericht uitstuurt en dat wij er mee aan de slag gaan. Zo’n berichtje duikt ergens op in een krant of op een website. En als een dagblad dan kopij nodig heeft, ligt dat onderwerp nog ergens op de plank.”
Hoewel haar artikel begint met de zin ‘Het is te schandalig voor woorden’, benadrukt de journaliste dat we de berichtgeving rondom de uitvaartinbreker ‘niet al te serieus moeten nemen.’ De rustige zomerdagen op nieuwsredacties, de zogenaamde komkommertijd, moet volgens haar in het oog worden gehouden. “Het onderwerp is elk jaar in de media wel een item.”
Op de bewering ‘Het gebeurt steeds vaker’, komt Voûte bij Nieuwscheckers terug: “Er is volgens mij helemaal geen trend gaande. De verzekeraars zeggen dat ook iet zo. Wat wel nieuw is, is dat de beveiligingsbedrijven inspelen op de behoeften van klanten en steeds meer beveiliging aanbieden. Dat gebeurde een jaar of vijf geleden niet. Dat er meer aanvragen zijn past misschien ook wel bij deze tijd.”
Kortom
Inbraken tijdens uitvaarten komen sporadisch voor – een druppel in de oceaan van de honderdduizenden woninginbraken die in Nederland jaarlijks worden gepleegd. Voor een trend ontbreekt ieder bewijs. Een goed verhaal is het wel. Maar dat geldt voor alle broodjes aap.