Misdaadcijfers van het CBS doen het goed in de media, maar vaak is het niet duidelijk welke factoren invloed hebben op deze cijfers. Nieuwscheckers zocht het uit bij het ANP-bericht ‘Aantal jonge verdachten van misdrijven daalt’ van 10 september 2014 en kwam tot de conclusie dat deze cijfers meer zeggen over het registratiesysteem dan over het aantal verdachten. “Het systeem is rampzalig”‘, vindt de politievakbond.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Volgens het ANP daalde in Nederland het aantal jonge geregistreerde verdachten, jongeren tussen de 12 en de 25 jaar, vanaf 2008 met 40 procent. Een opvallend grote daling, die ons onwaarschijnlijk in de oren klinkt.
Laten we eerst kijken hoe het aantal jonge verdachten zich de afgelopen jaren ontwikkelde. Uit onze tabel, samengesteld op basis van CBS-gegevens (hier en hier), blijkt: vanaf 1999 tot 2007 nam het aantal verdachten sterk toe. Daarna is er een sterke daling te zien en komt het aantal aangehouden verdachten weer uit op ongeveer het zelfde percentage als in 1999. De blauwe lijn geeft het percentage 12-17-jarige verdachten weer op het totaal aantal jongeren van die leeftijd, de groene lijn het aantal 18-25-jarigen.
In deze tabel zijn cijfers te zien van het aantal aangehouden verdachten en niet van het aantal geregistreerde verdachten. Dit omdat er geen cijfers zijn van het aantal geregistreerde verdachten van voor 2006. Wel maken de beide verdachtencijfers vanaf 2006 dezelfde trend door.
Onverklaarbare stijging
De criminaliteit onder jongeren is al jaren aan het dalen. Dit past in de internationale trend dat in grote steden de misdaad afneemt. Criminoloog Henk Elffers maakt uit slachtofferenquêtes en aangiftecijfers op dat in Nederland de criminaliteit onder de jeugd sinds 2002 daalt. Dat die daling pas sinds 2008 in de verdachtencijfers is terug te zien, kan hij niet verklaren. Wel zegt hij tegen Nieuwscheckers dat het politiebeleid veel invloed heeft op deze cijfers: “Als de politie bedenkt dat ze zich meer op x gaan richten, dan zie je ook dat x in de cijfers stijgt.”
Ido Weijers, bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, uitte al in 2008 twijfel aan de cijfers. Volgens hem hebben stijgingen en dalingen in dit soort statistieken voor 75 procent te maken met de efficiëntie van het politieregistratiesysteem. “De waarheid is dat de jeugdcriminaliteit al jaren op hetzelfde niveau ligt. De politieregistratie liet jarenlang een stijging zien (en recent een daling), maar dat zegt weinig over de ontwikkeling van jeugdcriminaliteit. De pakkans is zeer gering. Politiecijfers zeggen ook vooral iets over de activiteit van de politie”, aldus Weijers.
Rampzalig nieuw registratiesysteem
Dat de cijfers meer zeggen over de politie dan over de het aantal verdachten wordt nog duidelijker als we kijken naar de berichtgeving over het nieuwe landelijke registratiesysteem dat vanaf 2008 geleidelijk werd ingevoerd. Uit verschillende krantenberichten uit 2010 blijkt dat politieagenten het systeem omzeilen omdat het omslachtig is. Hierdoor worden veel processen verbaal niet meer opgenomen in het systeem.
Wat het effect daarvan op de cijfers is, blijft onduidelijk. Een woordvoerder van het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum (WODC), dat onderzoek naar misdaad doet in opdracht van het Ministerie van Justitie, bevestigt wat ook in onderzoeken van het WODC te lezen valt: dat ook zij het effect ervan niet kennen. Zij baseren zich op de cijfers van het CBS.
Politievakbond: “Cijfers zijn volledig onbetrouwbaar”
Dat het effect van dit systeem niet genegeerd mag worden, wordt duidelijker met een bericht van de politievakbond zelf. Voorzitter Gerrit van de Kamp overhandigde in 2010 een zwartboek over het disfunctionerende registratiesysteem aan de voorzitter van de korpsbeheerdersraad. Aldus Van der Kamp tegen Nieuwscheckers.”De cijfers zijn volledig onbetrouwbaar! Naast dat rampzalige nieuwe systeem, is ook de aangiftebereidheid gedaald en dat werkt door in de statistieken. Het ernstige aan deze situatie is dat de cijfers rechtstreeks worden overgenomen door het CBS en vervolgens worden deze gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek en door de Tweede Kamer.”
Naast het nieuwe registratiesysteem zijn er ook andere factoren die invloed hebben op het aantal jonge verdachten. Zo blijkt uit rapporten van het WODC dat politieagenten de laatste jaren zaken vaker afdoen met een waarschuwing. Deze worden dus niet opgenomen in het systeem. Ook lijkt criminaliteit onder jongeren zich te verplaatsen naar de online wereld. En deze vorm van misdaad is lastiger op te sporen dan crime in de ‘echte’ wereld.
Reactie ANP
Dat criminaliteit onder jongeren daalt, daar zijn de meeste criminologen het over eens. Maar hoe sterk die daling is, blijft onduidelijk. Wat wel duidelijk wordt, is dat de verdachtencijfers voornamelijk de veranderingen in het politiebeleid representeren. En dat het onwaarschijnlijk is dat de misdaad eerst enorm steeg en nu flink daalt.
Hoewel het ANP vermeldt dat het nieuwe registratiesysteem van invloed is op de cijfers, zegt het niet of dit de cijfers verhoogt of verlaagt. De inzichten van criminologen en andere betrokkenen buiten het WODC blijven buiten beeld.
Het ANP voert aan dat voor het bericht het WODC gebeld is en dat er verder geen aanleiding was om het persbericht van het CBS in twijfel te trekken, omdat er geen feitelijke onjuistheden in staan. Dat neemt volgens Nieuwscheckers niet weg dat de cijfers weinig zeggen over de criminaliteit onder jongeren.