Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
Drugscriminelen kiezen voor Nederland vanwege het milde strafklimaat.
Oordeel
Deels onwaar
Bron van de bewering
Het partijprogramma van het CDA [pdf] voor de Tweede Kamerverkiezingen in maart breekt een lans voor een hardere aanpak van drugscriminaliteit. De partij pleit voor een Deltaplan Ondermijning, “voor een stevige en integrale aanpak van de georganiseerde drugscriminaliteit in ons land.”
Volgens het CDA zijn de relatief lage straffen in Nederland aantrekkelijk voor criminelen: “Drugscriminelen kiezen voor ons land vanwege het milde strafklimaat.”
Het strafklimaat is overigens niet het enige motief dat het CDA aanhaalt: in het programma staat ook dat criminelen gebruik maken van de sterke economische infrastructuur van Nederland, namelijk de havens en luchthavens en de sterke digitale en financiële sector.
Een van de maatregelen die het CDA voorstelt, is het verhogen van de straffen voor drugshandel en andere delicten die te maken hebben met drugs. De partij claimt onder andere dat de wettelijke straffen hiervoor in Nederland lager zijn dan in ons omringende landen. Ook dat werd door Nieuwscheckers onderzocht.
Waarom klopt deze bewering slechts deels?
In september 2020 verscheen het rapport ‘Een pact voor de rechtsstaat’ [pdf!] van de commissie Strategisch Beraad Ondermijning, gericht op de aanpak van de drugscriminaliteit in Nederland, met als doel die in tien jaar tijd sterk terug te dringen. In dit rapport wordt onder andere aangekaart wat Nederland nu precies zo aantrekkelijk maakt voor drugscriminelen. Daarbij worden meerdere factoren genoemd. De eerste is de uitstekende (economische) infrastructuur. ‘Factoren die Nederland aantrekkelijk en competitief maken in de legale economie, zijn ook gunstig voor de criminele drugsindustrie,’ zo stelt de commissie.
Als tweede worden het milde strafklimaat en de lage pakkans genoemd. Dat komt volgens de commissie omdat de Nederlandse strafrechtketen niet goed functioneert.
In het rapport ‘Waar een klein land groot in kan zijn’ [pdf!], opgesteld op basis van documentenanalyses en diepteinterviews, concluderen Tops et al. (2018) bovendien dat het klopt dat het strafklimaat een motief is voor drugscriminelen om voor Nederland te kiezen. Ze vermelden er wel bij dat dat ze ons land hiervoor vergelijken met belangrijke bron- en bestemmingslanden zoals Australië, China, Indonesië en de Verenigde Staten. Niet bepaald onze buren dus.
Overige factoren die door de commissie Strategisch Beraad Ondermijning worden genoemd zijn de hoge internationale consumentenvraag, de opgebouwde goede reputatie van Nederlandse drugscriminelen bij afnemers in het buitenland en tekort aan informatie bij lokale instanties.
Hans Nelen, Hoogleraar Criminologie aan de Universiteit Maastricht, is het niet helemaal met de rapporten eens. ‘Er wordt hier uitgegaan van de rationele keuzetheorie, dat criminelen een soort kosten-batenanalyse maken. Terwijl de hoogte van de straf helemaal niet zo’n belangrijke factor is.’ Hij noemt de geweldige infrastructuur en de lange geschiedenis van Nederland als vooraanstaand handelsland veel belangrijker. ‘We hebben zelfs eilanden in het Caribisch gebied, ontzettend handig. En als het dan toch om de strafrechtketen gaat, maken criminelen zich veel drukker om de pakkans.’
In 2019 kwam het Openbaar Ministerie bovendien met een nieuwe richtlijn voor drugsdelicten. Deze zou, door beter te kijken naar de rol van de verdachte in de relatie tot de hoeveelheid drugs waarmee deze is opgepakt, onder andere moeten leiden tot zwaardere straffen. Ernst Pols, officier van justitie in Rotterdam, kan nog niet veel over de uitwerking hiervan zeggen. ‘We denken dat er inderdaad enige opwaartse werking zichtbaar is, maar kunnen dit nog niet kwantificeren met officiële cijfers.’
Maar ook zwaardere straffen zouden volgens criminoloog Nelen niet direct de oplossing zijn. ‘Keer het eens om. Kijk eens naar bijvoorbeeld de Verenigde Staten, die hebben draconische straffen. Hebben die minder drugscriminaliteit dan hier? Het gaat uiteindelijk ook gewoon om vraag en aanbod.’
Conclusie
Al met al kan worden geconcludeerd dat de bewering in het CDA-programma dat drugscriminelen voor Nederland kiezen vanwege het milde strafklimaat, deels klopt. Er zijn meer factoren die meespelen, zoals de goede infrastructuur (havens, luchthavens, financiële sector), waarvan er een aantal ook in het partijprogramma aan bod komen. Criminoloog Hans Nelen zegt zelfs dat die factoren voor drugscriminelen heel wat zwaarder wegen dan het milde strafklimaat.
