Cijfers over ontrouw zijn niet te vertrouwen

De kans dat je in een monogame relatie te maken krijgt met overspel ligt tussen de 40 en 70%.

Onwaar.

Dat de kans op overspel tussen de 40 en 70% ligt, is een bewering die in juni werd gedaan in de podcast ‘Over Spel’ van LINDA. Host van de podcast, Carolien Borgers, zegt de claim overgenomen te hebben uit het boek ‘Met z’n zessen in bed’ van Roanne van Voorst. Dezelfde cijfers zijn ook terug te vinden op verschillende websites, onder andere bij Quest, omroep Rijnmond, Nemo Kennislink en vreemdgaan-overspel.nl.

Wat direct opvalt bij schattingen over het aantal mensen dat vreemdgaat, is dat deze sterk uiteen lopen. Waar de ene site zegt dat 20% van de mensen vreemdgaat, stelt de andere dat de kans 76% is dat een van de twee in de relatie zal vreemdgaan.

Kijken we naar wetenschappelijk onderzoek, dan lijkt het aantal vreemdgangers rond de 25% te liggen, maar ook hier variëren de percentages. Een Amerikaans onderzoek uit 2011 bevroeg 918 mensen, waarbij 23,2% van de mannen en 19,2% van de vrouwen zei vreemd te zijn gegaan tijdens de huidige relatie. Een ander Amerikaans onderzoek uit 2020 schrijft dat er in 25% van de huwelijken sprake is van ontrouw.

In 2005 bevroeg psycholoog Henk Noort 1700 Nederlanders met een anonieme enquête. Hieruit bleek dat 25% van de mannen en 27% van de vrouwen tussen de 20 en 45 jaar weleens is vreemdgegaan.

Esther Kluwer, bijzonder hoogleraar duurzame relaties en welzijn aan de Radboud Universiteit, deed recentelijk onderzoek naar factoren die een relatie succesvol maken. In de vragenlijst die Kluwer voorlegde aan een representatieve steekproef van 1032 Nederlanders in een relatie, stond onder meer de vraag: ‘Bent u in uw huidige relatie weleens vreemdgegaan?’ Hierop werd bevestigend geantwoord door 12 procent van de mannen en 8 procent van de vrouwen.

Maar waar komt dan dat hoge getal van 40 tot 70 procent vandaan? Podcast-host Carolien Borgers mailt Nieuwscheckers dat dit cijfer stamt uit het boek Met z’n zessen in bed. Blijkbaar is zes procent onderweg verloren gegaan, want in dit boek en op een aantal andere websites lezen we: ‘Uit ander onderzoek blijkt dat de kans dat je tijdens een vaste relatie te maken krijgt met overspel tussen de 40 en 76% ligt.’ Zoals vaker wordt er helaas nergens verwezen naar het onderzoek zelf.

Een Google search brengt ons bij een persbericht van Science Daily over een academisch artikel uit 2008. Het bericht begint met: ‘The probability of someone cheating during the course of a relationship varies between 40 and 76 percent.’ Maar in het wetenschappelijke artikel waarover het persbericht gaat, komt dit cijfer niet terug.

We nemen contact op met de Canadese professor Frederick Philippe, die meewerkte aan het onderzoek uit 2008. Hij vertelt dat hij zelf ook niet begrijpt hoe dit getal de wereld in is gekomen.

Een ding is zeker, die 40 tot 76% komt niet uit het Canadese onderzoek waarover Science Daily berichtte. Maar waar vandaan dan wel?

Met enig speurwerk en hulp van emeritus hoogleraar psychologie Bram Buunk komen we erachter dat het cijfer gebaseerd is op een overzichtsstudie uit 1983. Hierin staat dat met cijfers uit 1970 te berekenen valt dat 40% van de getrouwde mannen en 36% van de getrouwde vrouwen buitenechtelijke seks heeft. Dat betekent volgens de auteurs dat de kans dat in een huwelijk minstens een van de twee partners buitenechtelijke seks heeft, tussen de 40 en 76% ligt. 

Er zijn alleen een paar problemen met deze cijfers. Ten eerste zijn ze meer dan 50 jaar oud en daardoor niet heel relevant meer. In een academisch artikel uit 2018, waar Bram Buunk ook aan meewerkte , staat dan ook het volgende:

Behalve dat de cijfers dus nogal verouderd zijn, zijn ze ook niet heel representatief. Voor het onderzoek uit 1970 werden namelijk 800 getrouwde heterostellen ondervraagd, waarbij elke andere mogelijke relatievorm dus buiten beschouwing is gebleven.

Dat de kans op overspel in een relatie 40 tot 70% is, is dus veel te hoog afgaande op recenter en representatiever onderzoek. Het echte getal ligt waarschijnlijk lager, maar hoe laag precies is moeilijk te zeggen. Dit komt ook doordat vreemdgaan een lastig onderwerp is om te onderzoeken. Vreemdgaan wordt doorgaans gezien als iets dat fout is, andere benamingen zijn niet voor niets ‘ontrouw’, ‘bedriegen’ of ‘een scheve schaats rijden’. 

Volgens onderzoeker Esther Kluwer is het dan ook moeilijk te bepalen hoe eerlijk mensen antwoorden als zij in een enquête de ontrouw-vraag krijgen. Ook kan de angst meespelen dat het op de een of andere manier toch uitkomt. Er bestaat dus altijd een kans dat de percentages anders zouden uitvallen op het moment dat iedereen eerlijk antwoordt.

Dan is er nog een ander probleem bij onderzoek naar vreemdgaan, namelijk de definitie. Waar voor de een vreemdgaan betekent dat je seks hebt buiten je relatie, gaat het voor de ander al te ver als je een flirterig appje verstuurt. 

Seksuologe Astrid Kremers zegt tegen de Telegraaf dat hoe breder je de definitie van vreemdgaan trekt, hoe meer mensen er ervaring mee hebben. Daarom is het logisch dat er zulke wisselende statistieken bestaan. Seksuologe Anne Siemons bevestigt ook tegen Nieuwscheckers dat verschillende definities leiden tot verschillende cijfers:

Naast de definitie is het ook belangrijk om te kijken naar de exacte vraag die aan de respondenten is gesteld. Het is logisch dat de vragen ‘Bent u ooit vreemdgegaan?’ of ‘Gaat u in uw huidige relatie vreemd?’ andere percentages opleveren. Maar zodra deze getallen in de media terechtkomen, lijken dit soort nuances achterwege gelaten en worden er krachtige statements gemaakt als ‘31% van de Nederlanders gaat regelmatig vreemd.’

Ook seksuologe Eveline Stallaart zegt tegen de Telegraaf dat we beweringen over het aantal mensen dat vreemdgaat niet te serieus moeten nemen. ‘Er wordt iedere keer iets anders gezegd. De ene keer gaat 30% van de vrouwen vreemd en een maand later wordt er ineens over 50% gesproken. Maar als ik naar mijn eigen praktijk kijk, denk ik dat 1 op de 10 mensen vreemdgaat.’

Al met al, valt te concluderen dat cijfers over vreemdgaan met een korreltje zout genomen kunnen worden. Zie je percentages in de media voorbij komen die je laten schrikken, dan is het dus nog niet gelijk nodig om je lief wantrouwend aan te kijken.