Wie maandag 26 oktober het Achtuurjournaal van de NOS keek, schrok wellicht toen Sacha de Boer vertelde dat “in Nederland vorig jaar minstens 450.000 proefdieren voor niks zijn gefokt en gedood.” Het zou niet alleen gaan om muizen, ratten en konijnen, maar ook om apen, honden en katten. Dit kost volgens de NOS minstens 2 miljoen euro per jaar. Een opmerkelijk bericht dat niet alleen gaat over geldverspilling, maar ook ethische vragen oproept. Alleen, is het ook waar?

Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.

Uit het rapport Zo doende 2008, jaaroverzicht over dierproeven en proefdieren van de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA), blijkt dat in 2008 in totaal 455.884 dieren zijn gedood of doodgegaan in voorraad. Dit is een stijging van 14% ten opzichte van 2007. Het gaat om dieren die zijn gestorven of geëuthanaseerd vóór het uitvoeren van de proef. Het rapport vermeldt echter niet om welke diersoorten het gaat, zo laat Annemieke Herberigs van het VWA weten. “Er zijn alleen gegevens bekend van de diersoorten waar wél dierproeven mee zijn gedaan.”

Creatieve berekening
Over de kosten die deze ‘verspilling’ met zich mee zou brengen, wordt in het rapport eveneens geen woord gerept. De late uitzending van het Journaal op 3 vermeldt gelukkig de bron van het bedrag van 2 miljoen euro: de Vereniging Proefdiervrij. Eén telefoontje met de vereniging verschaft direct duidelijkheid over de zeer creatieve wijze waarop dit bedrag is berekend: “We hebben het aantal verspilde proefdieren vermenigvuldigd met 4,40 euro, de prijs van het goedkoopste proefdier, namelijk de muis”, aldus Ilona van den Haspel van de Vereniging Proefdiervrij.

Maar is de muis wel het goedkoopste proefdier? Vissen vallen ook onder proefdieren, zoals het veelgebruikte en vele malen goedkopere zebravisje. Aangezien niet bekend is om welke diersoorten het gaat, lijkt de berekening van de Vereniging Proefdiervrij tamelijk arbitrair.

Foute feiten
Ondanks de bronvermelding van het Journaal op 3, blijkt ook dit bulletin het niet bij de feiten te kunnen houden. Daarin bericht de NOS zelfs dat “bijna 1 miljoen dieren ieder jaar gefokt worden om bijvoorbeeld medicijnen of cosmetica te testen”, terwijl het in Nederland sinds 1997 verboden is om proefdieren te gebruiken voor het testen van cosmetica. Uit het rapport van het VWA blijkt dan ook dat in 2008 geen dierproeven zijn gedaan voor dit doeleinde.

Hoe komt de NOS bij deze onjuistheden? Joop Kraan, coördinator binnenland, laat weten dat deze berichtgeving is gebaseerd op een persbericht van het ANP. “In principe controleren wij alle berichten van het ANP, maar kennelijk zijn niet alle feiten voldoende gecheckt”, vertelt Kraan. Het betreurt hem dat deze fouten er toch doorheen zijn gekomen, want ze “streven ernaar ongekleurd nieuws te brengen”.

Volgens Herberigs is het voor een deel onvermijdelijk dat er proefdieren in voorraad sterven. Maar zolang onbekend is om welke diersoorten het gaat en wat de reden voor de sterfte is, kan er weinig duiding gegeven worden aan het aantal van 450.000. Van den Haspel vindt het rapport van de VWA daarom slechts een kleine stap in de goede richting; “Wij strijden voor meer duidelijkheid”.