Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
Nederlandse gemeentes betalen mee aan de oorlog van Rusland tegen Oekraïne doordat ze contracten hebben met het Russische gasbedrijf Gazprom.
Oordeel
Waar
Bron van de bewering
Na de Russische inval in Oekraïne is er commotie ontstaan over de contracten voor gaslevering die Nederlandse gemeentes hebben met het Russische bedrijf Gazprom. In een artikel van Binnenlands Bestuur komen gemeenteraadsleden aan het woord die hierover hun mening geven.
Het Utrechtse gemeenteraadslid Maarten van Heuven van de Partij voor de Dieren zegt in het artikel: “Vanuit Utrecht betalen we nu mee aan de oorlogvoering in Oekraïne.”
Hilde van den Heuvel van de lokale partij LeusdenVooruit stelt in het artikel dat de gemeente Leusden met het contract met het Russische gasbedrijf Gazprom “op dit moment direct en indirect voor een deel de oorlog, welke wordt gevoerd door Poetin” financiert.
Ook lijsttrekker Joris Wijsmuller van de Haagse Stadspartij meent: “Wij willen niet dat Den Haag meebetaalt aan de aanval op Oekraïne.”
De feiten
Niet alleen de gemeentes Leusden, Utrecht en Den Haag zitten sinds de Russische inval in Oekraïne in hun maag met een contract voor de levering van gas van Gazprom. Ruim de helft van de waterschappen en ongeveer 120 gemeenten in Nederland, voornamelijk in Friesland, Gelderland, Limburg, Twente en Utrecht, nemen gas af van het miljardenbedrijf, bleek vorig jaar uit onderzoek van Follow the Money.
De Russische staat is eigenaar van iets meer dan de helft van de aandelen (50,23 procent) en het concern zorgt daarmee voor inkomsten voor de staatskas. Uit gegevens van Gazprom zelf blijkt dat het in 2020 29 miljard euro (32 miljard dollar) aan de nationale begroting bijdroeg, meldde The Wall Street Journal maandag. Op basis van gegevens van het Internationaal Monetair Fonds zou dat neerkomen op ongeveer 6 procent van de Russische begrotingsinkomsten.
Gazprom spekt de staatskas dus maar hoeveel geld daarvan precies naar de militaire operatie in Oekraïne gaat, is moeilijk te zeggen. Wel is uit cijfers van het Stockholm International Peace Research Institute op te maken dat het Kremlin in 2020 56 miljard euro (61,7 miljard dollar) uitgaf aan het leger, meer dan 11 procent van de totale overheidsuitgaven. Het land staat daarmee in de top vijf van landen die het meeste geld besteden aan hun krijgsmacht. Rusland beschikt bijvoorbeeld over 900.000 actieve militairen, 12.400 tanks en 30.000 gepantserde voertuigen.
Zelf heeft Gazprom ook directe banden met het Russische militair-industrieel complex (MIC), een bundeling van belangen van het politieke leiderschap, het militaire leiderschap en de wapenindustrie. In 2017 maakte het bedrijf bekend de samenwerking uit te breiden en meer gebruik te willen gaan maken van het MIC bij de ontwikkeling van technologieën en apparatuur voor de gasindustrie. “Een dergelijke samenwerking zou in de eerste plaats gericht moeten zijn op de modernste compressorapparatuur, de productie van koolwaterstoffen in offshore-omgevingen en het vloeibaar maken van aardgas”, aldus het persbericht.
Ook werkt het gasbedrijf samen met andere partijen aan de bouw van militaire helikopters en satellieten. Sinds enkele jaren levert dochteronderneming Gazprom Neft bovendien brandstof voor vliegtuigen van de Russische luchtmacht op bijna dertig militaire vliegbases.
De contracten met Gazprom brengen geld in het laatje van de Russische overheid, maar gas is niet het enige product dat Nederland uit Rusland haalt. In 2020 importeerde Nederland volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek voor bijna 9,5 miljard euro aan Russische producten. De belangrijkste zijn non-ferrometalen zoals koper, goud, chroom en aluminium (397 miljoen euro), ijzer en staal (159 miljoen) en organische chemische producten. Maar ook onder andere kurk en hout, vis-, schaal- en weekdieren, graan en veevoer haalt Nederland uit Rusland.
Conclusie
De uitspraken van de gemeenteraadsleden kloppen dus, maar het is niet het hele verhaal. Indirect financieren de gemeenten met een contract met Gazprom de Russische invasie in Oekraïne, maar van directe financiering kan niet gesproken worden. Het geld vloeit immers de staatskas in en uit diezelfde pot geld wordt onder andere de militaire operatie betaald. Daar komt bij dat Rusland ook op andere manieren aan Nederland ‘verdient’, waaronder de export van allerlei producten naar ons land.
Deze factcheck is gemaakt in het kader van de factcheckmarathon die ANP, Nieuwscheckers en Pointer doen in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen op 16 maart 2022.
