Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
In een AIVD-rapport staat een nepfoto van de Prins Willem-Alexanderbrug met graffiti-leuzen die het coronavirus en de betrouwbaarheid van de nieuwsmedia in twijfel trekken.
Oordeel
Onwaar
Bron van de bewering
Op donderdag 25 mei 2023 publiceerde de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) een rapport waarin de instantie waarschuwt voor de groeiende populariteit van de theorie dat een kwaadaardige elite mensen wil onderdrukken, tot slaaf wil maken of vermoorden.
Op pagina 24 staat onderstaande foto met dit onderschrift:
Een voorbijganger op de Prins Willem-Alexanderbrug over de Waal fietst langs graffiti-leuzen die het coronavirus en de betrouwbaarheid van traditionele nieuwsmedia in twijfel trekken.
Twee dagen later, op 27 mei, publiceerde de website NineForNews een bericht (gearchiveerde versie) dat meldt dat “het wobteam” heeft ontdekt dat de foto niet authentiek is en het gaat om “een gefotoshopte nepfoto”. Als bewijs stelt het artikel dat buurtbewoners in Beneden-Leeuwen hebben verklaard dat ze deze graffiti nooit hebben gezien. Dit zou zijn bevestigd door een forensisch expert.
Het bericht van NineForNews is volledig gebaseerd op drie tweets (gearchiveerde versie) van Wouter Aukema. In zijn Twitterbio staat de hashtag #WOBTeam. Op 28 mei was de tweet met de beschulding over de nepfoto 63 duizend keer bekeken.
Waarom dit onwaar is
Wat meteen opvalt is dat de bronnen van het bericht vaag zijn: het gaat om buurtbewoners en een forensisch expert, die allemaal niet bij naam genoemd worden. Ook wordt niet vermeld hoe is vastgesteld dat de foto bewerkt is of waaraan te zien is dat de foto nep is. Op onze vraag hierover zegt Wouter Aukema:
“Dit hebben we vastgesteld door onder andere foto-forensische tools los te laten op het materiaal. Details hierover zullen we toevoegen aan de twitter-draad zodra ook de andere ontwikkelingen die nog lopen, zijn afgerond.”
In het rapport van de AIVD staat in het foto-onderschrift als bron van de foto: ANP. Dit is het nationale persbureau dat veel nieuwsfoto’s levert aan Nederlandse nieuwsmedia. Op de website van het ANP (gearchiveerde versie) is de foto terug te vinden. De foto is door fotojournalist Marcel van den Bergh gemaakt op 18 augustus 2021 op de brug over de Waal tussen Beneden-Leeuwen en Echteld. In het bijschrift staat: “Leuzen van virusontkenners op brug gekalkt.”
In november 2021 maakten regionale media ook al melding van de leuzen op de brug. Omroep Gelderland (gearchiveerde versie) en de Maas & Waler (gearchiveerde versie) meldden dat de provincie de handen vol had aan het verwijderen van teksten als ‘media zwijgt’, ‘covid hoax’ en ‘media maffia’. De website van Omroep Gelderland toont ook een foto van de leuzen op de brug (zie hieronder).
De bekladding van de Prins Willem Alexanderbrug met leuzen is ook te zien op beelden van Google Streetview uit mei 2021. Zo toont onderstaand beeld de leus ‘NOS fake news’ op een pilaar van de brug.
Conclusie
De foto in het AIVD-rapport is niet nep: de foto is gemaakt door ANP-fotograaf Marcel van den Bergh. Uit meerdere bronnen blijkt dat de Willem Alexanderbrug in 2021 daadwerkelijk is beklad met leuzen die corona een hoax noemen en nieuwsmedia aan de schandpaal nagelen.
Update: dinsdag 30 mei, 15.45 uur: reactie van Wouter Aukema toegevoegd.
