“Grote hagedissoort met twee penissen ontdekt”, kopten verschillende media onlangs. Het bericht was in verschillende verschijningsvormen te vinden op de websites van onder andere nu.nl, De Telegraaf, De Volkskrant (hoewel deze later het bericht rectificeerde), het AD en verschillende internationale media. Het ANP, waarop de Nederlandse journalisten zich baseren, noemt de dubbele penis in de kop maar besteedt er in het bericht zelf weinig aandacht meer aan. Met reden: een dubbele penis is allesbehalve uniek in de reptielenwereld: het is gemeengoed onder alle hagedissen en slangen.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Navraag bij het ANP levert op dat dit bericht afkomstig is van een van de vele andere internationale persbureaus: het ANP vertaalt deze meestal blindelings, en er wordt dus niet meer naar het originele persbericht gekeken. Hierin werd de dubbele penis nooit genoemd. Hendriekus Wiltjer van het ANP: “Ik geef u inderdaad gelijk dat het feit van de twee penissen te prominent gebracht is”.
Wanneer de dubbele penis ten tonele is gekomen is een raadsel. De eerste internationale berichten maken nog geen melding van deze zogenaamde curiositeit, waarschijnlijk omdat zij zich baseerden op het originele persbericht dat direct van de wetenschappers kwam. Waarschijnlijk heeft ergens op de wereld een journalist het bijbehorende artikel opgezocht, en daarin vielen de foto’s van de dubbele penis direct op. Het onderscheid tussen varanen wordt namelijk onder andere gemaakt in de vorm van dit orgaan: deze verschilt van soort tot soort. De journalist heeft de dubbele penis als nieuwswaardig beschouwd, anderen hebben dat overgenomen en uiteindelijk is het geslachtsorgaan het eigenlijke nieuws gaan overschaduwen.
Merlijn van Weerd, een van de co-auteurs van het artikel over Varanus bitatawa, zoals de nieuwe soort genoemd wordt, is Nederlands. Ook hij heeft zich afgevraagd hoe die dubbele penis zo’n groot item is geworden: ‘Het staat niet in de persberichten die uitgestuurd zijn. Ik denk wel dat er vrij snel in de berichtgeving melding is gemaakt van de dubbele penis en dat dit daarna is opgepikt door alle andere media.’
Hoe groot de aantrekkelijkheid van zo’n goedkoop lokkertje is, wordt onderstreept door de schrijfster van het stukje op AD.nl. Van Weerd: “Ik werd gebeld door het AD en de verslaggeefster was met name geïnteresseerd in de penis. Ik heb haar verteld dat alle hagedissen een dubbele hebben en daar was ze nogal teleurgesteld over.” Zoals te zien is in het uiteindelijke stuk heeft de schrijfster het opmerkelijke seksfeitje niet los kunnen laten: het staat nog steeds in de titel, hoewel ze van de bron zelf vernomen heeft dat dit allesbehalve uniek was. De internetredactie van het AD bleek niet bereikbaar voor commentaar.
Pim Arntzen, die zich voor Naturalis bezighoudt met onderzoek naar amfibieën en reptielen, veroordeelt de actie van de media, die het bezit van een dubbele penis zo buitenproportioneel hebben vergroot: “Ik vind het jammer dat zo’n spectaculaire ontdekking van zo’n groot dier in zo’n drukbevolkt gebied niet genoeg nieuws op zichzelf is om alle koppen te halen. Dat er dan zo’n kunstgreep moet worden toegepast om het toch nog onder de aandacht te brengen is treurig.”
Van Weerd zelf is minder sceptisch over de dwaling van de media: “Ik vind het op zich niet erg dat er zoveel interesse is voor de nieuwe soort vanwege die dubbele penis. Ik denk dat alle media-aandacht er juist voor gezorgd heeft dat het nieuws ook door de serieuzere media is opgepikt, bijvoorbeeld door de Economist of Noorderlicht. Ik denk dat deze varaan uiteindelijk niet bekend zal staan als de varaan met de dubbele penis maar gewoon als de Bitatawa, een zeldzame, fruitetende varaan die pas in de 21e eeuw ontdekt werd.”