Er is geen twijfel over mogelijk. In de verre toekomst zullen er alleen nog maar sulletjes op de aarde rondlopen, aldus het AD op woensdag 7 oktober. Naar aanleiding van de publicatie van een artikel in het wetenschappelijke magazine ‘Trends in Ecology and Evolution’ kopt ook het NRC met ‘De pil drukt door’. Vrouwen die de anticonceptie pil slikken zouden voornamelijk op mannen met meer jongensachtige trekken vallen, met als gevolg dat macho’s niet meer aan de vrouw komen.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Volgens de artikelen varieert de voorkeur voor bepaalde partners bij zowel vrouwen als mannen met de hormoonfluctuaties tijdens de natuurlijke menstruele cyclus. Zo zou een ovulerende vrouw tijdens haar vruchtbare periode op mannen vallen die gespierder, dominanter en meer competitief zijn. Ook zouden deze mannen genetisch meer verschillen van haarzelf, dit om de kans op een gezond kind te vergroten. Op haar onvruchtbare dagen verandert de smaak van de vrouw, en valt ze meer op vrouwelijke, jongensachtige gezichten met een zorgzame persoonlijkheid; de ‘vadertjes.’
Wanneer de vrouw de pil slikt, wordt in het lichaam de indruk gewekt dat ze zwanger is. De hormoonfluctuaties stabiliseren en er vindt geen eisprong meer plaats. Er is dus geen vruchtbare periode meer. In 2006 slikte in Nederland 37 procent van de vrouwen tussen de 16 en 49 jaar de anticonceptiepil. Ruim 40 procent van de westerse vrouwen tussen de 16 en 49 jaar slikt vandaag de dag de anticonceptiepil of gebruikt een ander hormonaal middel om niet zwanger te worden. Veel van deze vrouwen zullen hun partner ontmoeten tijdens de jaren dat zij de pil slikken. Betekent dit dat de kansen zijn verkeken voor de gespierde man?
Het onderzoek roept meerdere vragen op. De ontwikkeling van het ‘kweken van steeds meer doetjes’ is niet bewezen. Hiervoor bestaat de pil te kort en ook bij het mechanisme kunnen vraagtekens worden gezet. De stap van ‘partnervoorkeur’ naar ‘partnerkeuze’ is groot en twijfelachtig. Dit omdat de conclusie over smaakverandering tijdens de ovulatie voornamelijk gebaseerd is op onderzoeken waarbij vrouwen foto’s moesten beoordelen van mannen. Niet heel reëel. Waarom kiest een gerenommeerde krant zoals het NRC er dan voor juist dit wetenschappelijke bericht te plaatsen? Voor Jop de Vrieze, de journalist die het stuk schreef, was dit al snel duidelijk: “Dit onderwerp springt eruit wat betreft maatschappelijke relevantie omdat veel vrouwen de pil slikken, opzienbarend omdat weinig mensen denken aan de mogelijk negatieve invloed en populariteit, mensen lezen graag over mannetjes en vrouwtjes.”
Niet zomaar ieder wetenschappelijk bericht haalt de krant. “Bij NRC is het de regel dat je altijd een directe bron gebruikt,” vertelt De Vrieze. “Dat kan de onderzoeker zijn, maar ook het artikel. Die heb ik dan ook helemaal gelezen, plus deels een tweetal reviews die in het stuk genoemd werden. Congresnieuws is bij NRC zelden nieuws, omdat daar geen peer-review op gepleegd is. Vertalen van bijvoorbeeld BBC-berichten doen we ook niet. Dat klinkt allemaal misschien een beetje overdreven, maar zo zit het ‘merk’ NRC nu eenmaal in elkaar: als we niet zorgvuldig genoeg zijn lopen de lezers weg, of overstelpen ons op zijn minst met brieven. Een goede kwaliteitscontrole dus.”
Toch ontstond er tussen wetenschapsjournalisten een discussie over het artikel. “Sommigen vroegen zich af of een serieus medium als NRC dit soort ‘sexy’ onderwerpen, die zich snel laten vertalen in ‘Vrouw die pil slikt kiest partner die niet bij haar past’, moet schrijven. Ik vind van wel en dat was de algemene tendens ook. In dit stuk wordt de discussie beschreven, en wordt het onderzoek belicht.”
Buitenlandse media en ook het AD kozen een andere benadering. Zij maakten een analyse waaruit zou blijken dat de populairste filmsterren nu ook ‘softer’ zijn dan vroeger, en dit zou komen doordat meer vrouwen de pil slikken. De Vrieze probeerde met zijn stuk niet die kant op te gaan. “Er zijn genoeg wetenschappelijke bewijzen om het onderwerp serieus te nemen. Uiteraard is partnerkeuze sterk afhankelijk van sociale factoren, maar we moeten niet onderschatten hoe ons gedrag en onze aantrekkingskracht tot elkaar beïnvloed wordt door hormonen. Wat ik in het stuk probeer duidelijk te maken, net als de onderzoekers in hun review, is dat het niet uit te sluiten is dat de partnerkeuze beïnvloed wordt door de pil, omdat de partnervoorkeur in elk geval wel verandert.”
Dat er in het artikel een kern van waarheid zit, beaamd ook Evolutiepsycholoog Bob Bermond. “Het artikel concludeert dat smaakverandering tijdens de ovulatie alleen op de korte termijn verandert en niet voor een lange termijn relatie. Ook bij vogels is aangetoond dat vruchtbare vrouwtjes voor een lange relatie, betrouwbare vaderlijke partners uitkiezen. Ze gaan juist vreemd met de macho onder de vogels, om de kans op sterke nakomelingen te vergroten.” Evolutie gaat uit van algemene natuurwetten en daarop is de mens geen uitzondering. Toch is Bermond van mening dat het onderzoek te ver is doorgetrokken. “In de westerse wereld is de meest regulerende factor ‘Hoe langer je elkaar kent, hoe minder seksueel aantrekkelijk iemand voor je wordt.’ Dit is veel meer van belang dan de onderdrukte hormonen in je lijf.”
Evolutiepsychologen zijn in het algemeen heel voorzichtig met het doen van uitspraken. “Wanneer een review wordt gemaakt van onderzoeken op het gebied van een bepaald onderwerp, wordt al snel iets brutaler herschreven om het review aantrekkelijker te maken. Wanneer hier dan ook nog een persbericht van naar buiten wordt gebracht is de nuance al gauw verdwenen. Dat is waarschijnlijk ook wat met dit artikel is gebeurd,” concludeert Bermond.