Berichten over de verzwegen bijwerkingen of juist de ineffectiviteit van Pfizers Covid19-vaccin verschijnen met enige regelmaat op complotsites en sociale media. De Pfizerpapers zijn een paraplunaam voor circa 300.000 pagina’s aan documenten die farmaceut Pfizer stapsgewijs heeft ingediend bij de FDA, de federale organisatie die een oordeel velt over toelating van vaccins in de Verenigde Staten.
Sinds een Amerikaanse non-profitorganisatie (Public Health and Medical Professionals for Transparency, afgekort PHMPT) een rechtszaak won, is de FDA gedwongen om het complete vaccindossier in een versneld tempo in de openbaarheid te brengen: circa 50.000 pagina’s per maand. PHMPT plaatst deze documenten op haar website, en die informatiestroom is een aanjager van ongefundeerde berichten over ernstige bijwerkingen, talrijke miskramen of verhulde sterfte. Nieuwe complotverhalen doen het daarbij voorkomen alsof recente openbaarmakingen deze misstanden aan het licht brengen.
35.000 unieke tweets
Dit rapport analyseert de inhoud en de verspreiding van Nederlandstalige berichten over de Pfizerpapers op complotsites, op Twitter en via het werk van factcheckers. Zo levert analyse van Nederlandstalig Twitter tussen 11 november 2020 tot 29 augustus 2022 met diverse Pfizerpaper-trefwoorden een dataset met 23.334 unieke tweets. Een tweede Twitter-search naar links van Pfizerpaper-complotverhalen genereerde 11.508 unieke tweets. De Twitter-search naar links naar factchecks van Pfizerpaper-verhalen leverde 295 unieke tweets.
Op Twitter vertoont de aandacht voor de Pfizerpapers kortstondige, maar impactvolle pieken. Die pieken worden veroorzaakt door specifieke berichten op complotsites. Een artikel gaat viraal, maar na een dag of twee wordt het niet meer gedeeld. Het aantal tweets over Nederlandstalige factchecks van Pfizerpaper-artikelen is te klein voor een uitgebreide analyse. Eén constatering is gerechtvaardigd: met 295 tweets op een totaal van 35.000 is het aandeel van factchecks in deze informatiestroom beperkt. In deze tijdslijn (pdf) is een overzicht van achtergronden en desinformatie rond de Pfizerpapers sinds november 2020.
Afnemende invloed
Inhoudelijk zijn er drie terugkerende verhaalthema’s te onderscheiden in berichten over de Pfizerpapers. Het eerste tracht het Pfizer-vaccin als ineffectief te bestempelen: het vaccin zou beperkt of helemaal niet werken. Het tweede thema draait om ernstige bijwerkingen, zoals hartproblemen, bloedstolsels en miskramen. Het derde thema draait om geheimhouding: Pfizer zou eigenlijk de documenten verborgen willen houden, of 75 jaar willen uittrekken om alle informatie te publiceren.
Oppervlakkig bekeken lijkt het alsof een nieuwe batch Pfizerpapers nieuwe informatie en inzichten openbaart via artikelen en aandacht op sociale media. Dat is echter schijn, want inhoudelijk gaan deze complotverhalen uit van oudere Pfizerdocumenten uit 2020 en 2021. Er wordt kortom nieuwswaarde gefingeerd. Dat is mogelijk ook een verklaring waarom publicatie van nieuwe Pfizerpapers sinds mei 2022 nauwelijks nieuwe verhalen en aandachtpieken op sociale media opleveren. Het beeld uit de analyse in dit rapport wijst vooralsnog op een afnemende invloed van de Pfizerpapers als inspiratiebron en aanjager van desinformatie rond Covid19-vaccins.
