In het kort:
- Community notes zijn opmerkingen die aangemelde gebruikers kunnen toevoegen aan socialmediaposts als ze zien dat informatie niet klopt.
- Ze worden zichtbaar voor iedereen als andere gebruikers het eens zijn over de juistheid van de opmerking.
- Veruit de meeste van deze opmerkingen zijn feitelijk correct.
- Ze hebben effect: de socialmediaposts met een community note worden verwijderd, krijgen een minder grote bereik en worden minder geloofd.
- Maar de grote meerderheid van de community notes wordt niet of pas laat zichtbaar door gebrek aan consensus tussen gebruikers.
- Daardoor hebben ze in de prakijk nauwelijks effect.
De aankondiging van Mark Zuckerberg dat Meta de waarschuwingslabels van factcheckers op Facebook, Threads en Instagram gaat vervangen door ‘community notes’, kon op aardig wat scepsis rekenen. Hoe zouden gewone gebruikers in staat zijn om een dam op te werpen tegen de verspreiding van nepnieuws? Het kan toch niet zo zijn dat amateurs net zo goed werk leveren als professionele factcheckers? Laten we eens kijken wat het wetenschappelijk onderzoek hierover te zeggen heeft.
Er is vergelijkingsmateriaal, want Twitter startte hier in 2021 in de VS mee, destijds onder de naam Birdwatch. In 2022 veranderde de nieuwe eigenaar Elon Musk de naam in Community Notes en werd het programma ook buiten de VS uitgerold. Twitter kreeg van Musk ook een nieuwe naam: X.
Zo werken community notes
Het idee van community notes is gebaseerd op het principe van collectieve intelligentie: gezamenlijk komen groepen mensen tot betere beslissingen dan losse individuen.
X-gebruikers die zich voor deelname aan community notes hebben aangemeld, kunnen onder een post die in hun ogen onjuist of misleidend is, een aantekening plaatsen waarin ze uitleggen waarom de post niet klopt. Andere aangemelde gebruikers kunnen vervolgens beoordelen of ze het eens zijn met de aantekening. Bij voldoende positieve beoordelingen verschijnt de aantekening onder de post op X, zichtbaar voor iedereen.
De kwaliteit van community notes
Je kan je als eerste afvragen wat de kwaliteit van die aantekeningen is. Geven ze betrouwbare informatie en trekken ze de juiste conclusies? Dit is onderzocht door Amerikaanse onderzoekers, die 657 aantekeningen analyseerden uit 2022 en 2023. Het betrof alle aantekeningen die gedurende een heel jaar op X werden aangemaakt over coronavaccinaties, bijvoorbeeld over bijwerkingen. Veruit de meeste notities bleken volledig accuraat (97%) en ongeveer de helft verwees naar zeer betrouwbare bronnen.
Dat de kwaliteit van community notes best goed is, bleek ook uit een analyse van het Amerikaanse Center for Countering Digital Hate. Deze analyse richtte zich op 283 posts die onjuiste beweringen deden over de Amerikaanse presidentsverkiezing. 229 van deze posts hadden gebruikers voorzien van een aantekening met een accurate, relevante correctie. Maar slechts 20 van die aantekeningen waren zichtbaar voor het grote publiek. Die andere 209 (90%) bleven onzichtbaar omdat de beoordelaars geen overeenstemming hadden bereikt.
Community notes zijn te traag
De reden is waarschijnlijk dat het aanmaken en beoordelen van community notes vaak politiek gemotiveerd is, zoals naar voren komt in dit onderzoek. Gebruikers bleken vooral geneigd om negatieve beoordelingen te schrijven over tweets van mensen met andere politieke opvattingen. Ook beoordelen gebruikers aantekeningen van mensen met tegengestelde politieke opvattingen vaker als niet behulpzaam. Die onenigheid tussen mensen met verschillende opvattingen kan ervoor zorgen dat er te weinig overeenstemming is, waardoor correcte aantekeningen toch niet gepubliceerd worden.
Het bereiken van consensus over een aantekening kan er bovendien voor zorgen dat het lang duurt voordat een community note wordt gepubliceerd en voor alle X-gebruikers zichtbaar wordt. Daardoor hebben ze nauwelijks effect op het bereik van een onjuiste of misleidende post, zoals blijkt uit dit onderzoek. De onderzoekers stelden vast dat tweets met een community note net zoveel likes en retweets kregen als tweets zonder community note. Dat kwam doordat posts zich in korte tijd verspreiden, terwijl het de nodige tijd kost voordat een community note zichtbaar wordt.
De auteurs concluderen dat community notes mogelijk te traag zijn om de betrokkenheid bij desinformatie in de vroege (en meest virale) fase van verspreiding effectief te verminderen. Een probleem dat overigens ook optreedt bij professionele factcheckers, want die hebben ook tijd nodig om onderzoek te doen.
De community notes hadden dus zo goed als geen effect op de verspreiding van misleidende tweets omdat ze te langzaam waren. De tijd tussen het plaatsen van een tweet en het verschijnen van de community notes was te lang om de verspreiding van misleidende tweets in de vroege (en meest virale) fase te verminderen.
Community notes hebben effect
Dat is jammer, want dat effect zouden ze wel kunnen hebben. Dat bleek uit deze studie waarin werd onderzocht of het verschijnen van community notes ervoor zorgt dat mensen hun misleidende berichten op sociale media vrijwillig verwijderen. De posts met publiek getoonde community notes bleken inderdaad een hogere kans te hebben om door de auteur te worden ingetrokken.
Bovendien blijkt uit een experimenteel onderzoek dat het tonen van community notes de kans met 26% verminderde dat gebruikers het eens waren met de inhoud van een misleidende tweet. Gebruikers die tweets met een aantekening zagen, waren ook minder geneigd om tweets te liken of te retweeten, waardoor ze dus een minder groot bereik krijgen.
Het kan beter
Het is dus helemaal geen gekke gedachte om community notes te gebruiken om iets te doen tegen misinformatie op sociale media. De kwaliteit van de aangemaakte community notes blijkt goed te zijn en ze beperken de verspreiding van onjuiste of misleidende posts, doordat mensen hun foute posts weghalen en ze minder geliket en gedeeld worden.
Het gaat mis bij de toelating van community notes. Ook al is de kwaliteit goed, dat wil niet zeggen dat ze (snel) zichtbaar worden. Daarvoor moeten ze immers goedgekeurd worden door andere deelnemers, en dat gaat vaak moeizaam doordat mensen hun voorkeuren en opvattingen laten meespelen. Een community note bij een post van Trump? Dan zullen deelnemers die hem aanhangen, een community note niet nodig vinden en dus niet goedkeuren.
Om community notes daadwerkelijk te laten werken zou daar dus een oplossing voor gevonden moeten worden. Misschien toch maar factcheckers inschakelen die snel en kundig de kwaliteit van community notes kunnen beoordelen?
