Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
Acteurs worden ingezet om zich voor te doen als slachtoffers van de oorlog in Oekraïne.
Oordeel
Onwaar.
Bron van de bewering
In juni doet een video de ronde waarin een bewegende lijkzak te zien zou zijn. Volgens sommige sociale mediagebruikers zou dit erop duiden dat acteurs worden ingezet in de oorlog in Oekraïne om zich voor te doen als oorlogsslachtoffers. Zoals in de tweet hieronder te zien is, werden dergelijke verhalen ook al over de coronapandemie gedeeld op sociale media.
Waarom is dit onwaar?
Zowel de beelden als de audio zijn mogelijke aanknopingspunten. Laten we beginnen met de audio. Omdat de verslaggever een mondkapje draagt is niet te zien of hij daadwerkelijk zegt wat er te horen is in de video. De mimiek van de verslaggever lijkt in ieder geval niet overeen te komen met de gesproken tekst. Om makkelijk aan de slag te gaan met de gesproken tekst kunnen we de audio naar Google Translate sturen alsof we het zelfs inspreken. Google Translate maakt dan een automatisch transcript. Deze is niet foutloos, maar het is een goed startpunt. Dit kan natuurlijk ook handmatig gedaan worden.
Vervolgens kunnen we delen van het transcript als zoekopdracht in Google gooien. Een van de resultaten leidt ons naar een YouTube video van NBC News van 24 februari 2022. De Russische invasie van Oekraïne was toen net begonnen. Dit item ging over de eerste slachtoffers die waren gevallen. Wat verslaggever Cal Perry vertelt in deze video komt overeen met de gesproken tekst uit de video van Twitter. De audio in de Twittervideo is dus later toegevoegd.
Wat is er dan wel te zien in de video van Twitter? Als we de video door InVID halen en een reverse image search doen met een paar van de frames komen we een link naar een video op het Russische socialemediaplatform Odnoklassniki tegen.
In de Twittervideo waren alleen de laatste paar letters van Bergauer te zien, maar nu hebben we een volledige naam. Marvin Bergauer is mogelijk de naam van de verslaggever die hier in beeld is. De gesproken tekst is deze keer in het Duits en gaat over klimaatwetgeving in Oostenrijk. Een heel ander verhaal dan de oorlog in Oekraïne dus.
Als we zijn naam met Google opzoeken, komen we het Instagram account van Marvin Bergauer tegen, waaruit inderdaad blijkt dat hij een verslaggever is. Op zijn Instagram heeft hij een post geplaatst die ingaat op dat de beelden van zijn optreden worden gebruikt voor nepnieuws. Hij maakt duidelijk dat het hier niet gaat om acteurs die zich voordoen als coronadoden.
Zonder die luxe hadden we nog naar andere aanknopingspunten kunnen zoeken om erachter te komen wat het daadwerkelijke verhaal is achter deze video. Als we zijn naam bijvoorbeeld op TikTok zoeken, komen we een video van 5 februari 2022 tegen, ruim voor de Russische invasie van Oekraïne begon. In deze video horen we dezelfde gesproken tekst als de video van Odnoklassniki. Ook zijn er meer visuele aanknopingspunten. Zo zien we onder de naam van Bergauer dat hij verslaggever is voor de Oostenrijkse tv-zender oe24.TV en dat hij waarschijnlijk verslag doet van een klimaatdemonstratie in Wenen.
Als we op YouTube zoeken naar oe24.TV komen we het geverifieerde kanaal van de tv-zender tegen. Als we vervolgens door de geüploade video’s zoeken naar Marvin Bergauer, is het eerste resultaat een video van 4 februari 2022 waarin Bergauer inderdaad verslag doet van een klimaatdemonstratie in Wenen. Het automatisch gegenereerde transcript van YouTube van de Duitse gesproken tekst kunnen we met Deepl laten vertalen. Hieruit blijkt dat de mensen die op de grond liggen demonstranten zijn die toekomstige klimaatdoden symboliseren als de klimaatcrisis niet wordt aangepakt. Wel mensen die zich voordoen als doden in lijkzakken dus, maar met de oorlog in Oekraïne heeft het niets te maken.
Conclusie
Een video waarin acteurs in lijkzakken zich zouden voordoen als slachtoffers van de Russische invasie in Oekraïne heeft in werkelijkheid niets met de oorlog te maken. Het zijn beelden van een klimaatdemonstratie in Wenen op 4 februari 2022. De mensen in lijkzakken symboliseren toekomstige klimaatdoden ten gevolge van de klimaatcrisis.
