‘Bewezen: je kan echt sterven door een gebroken hart’, schreef het Belgische dagblad De Morgen op 11 september 2014. Uit onderzoek van de Universiteit van Birmingham zou blijken dat ouderen kunnen sterven aan een gebroken hart. Dit zou verklaren waarom een lang getrouwd koppel vaak kort na elkaar overlijdt. Nieuwscheckers nuanceert: ouderen sterven niet aan een gebroken hart, maar aan het effect van stress op het immuunsysteem. Dat is de échte conclusie van de Britse onderzoekers.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Het onderzoek, dat ook aandacht kreeg in De Telegraaf, verscheen in het wetenschappelijke tijdschrift Immunity & Ageing. Doel was om het immuunsysteem van rouwende jongeren en ouderen met elkaar te vergelijken. Jongeren bleken beter tegen het verlies van een dierbare te zijn opgewassen dan ouderen. Bij hen bracht de stress het immuunsysteem uit balans: het aantal witte bloedcellen daalde, wat de kans op infecties, zoals een longontsteking, vergrootte.
“Ouderen sterven niet door een gebroken hart, maar door het effect dat de stress heeft op het immuunsysteem” zegt onderzoekster dr. Anna Phillips in The Telegraph. Welke gevolgen het verlies van een dierbare precies heeft, is nog niet duidelijk, aldus Phillips: “We weten dat het immuunsysteem wordt beïnvloed tijdens de rouwverwerking, maar we hebben geen volledig inzicht in de rol die stresshormonen spelen tijdens het rouwproces.” Phillips hoopt dat het onderzoek een opstapje biedt om dit proces volledig te begrijpen.
Ongenuanceerde berichtgeving
En daar zit nu juist de kneep: Nederlandstalige media berichtten dat het onderzoek aantoont dat een gebroken hart dodelijk is voor ouderen, terwijl het onderzoek slechts een opstapje biedt om dit proces te verklaren.
Waar diverse Engelstalige media de bevindingen in de kop beschrijven (The Guardian: “Bereavement can disrupt immune system of older people, says study”; The Australian: “Grief ‘hits immune system of older people’”; Time: “How Grief Makes You Sick in Old Age”), kiest The Telegraph voor een kop die meer in het oog springt: “How a broken heart can kill the elderly”. En laat dit nu net het nieuwsartikel zijn dat de Nederlandstalige media als bron hebben gebruikt.
In tegenstelling tot de Engelstalige media gaan De Morgen en De Telegraaf nauwelijks in op de bevindingen. In plaats daarvan focussen ze vooral op een speculatie van Phillips, die suggereerde dat het onderzoek zou kunnen verklaren waarom een oud echtpaar vaak kort na elkaar sterft. De kop van De Morgen stelt zelfs dat het onderzoek ‘bewijst’ dat ouderen kunnen sterven aan een gebroken hart, terwijl Phillips in het persbericht van de Universiteit van Birmingham concludeert dat dit verder onderzocht moet worden
Eerder onderzoek
Verwarrend genoeg blijkt uit eerdere onderzoeken dat mensen inderdaad aan een gebroken hart kunnen sterven. Een rapport van de Hart en Vaatgroep beschrijft: “Begrippen als sterven door een gebroken hart worden in de volksmond in overdrachtelijke zin gebruikt. Ze kunnen echter in letterlijke zin waar zijn. Sinds de jaren 80 van de vorige eeuw zijn er publicaties verschenen die een verband leggen tussen heftige mentale stress en hartspierschade.”
De Nederlandse cardiologe Janneke Wittekoek beaamt dit: “Een plotselinge emotionele gebeurtenis brengt veel stress met zich mee. De stresshormonen zorgen vervolgens voor een spasme rondom het hart waardoor het tijdelijk geen zuurstof krijgt.” Een ‘gebroken hart’ kan dus wel degelijk invloed hebben op de gezondheid van het hart. Maar het effect van stress op het hart is nou juist niet onderzocht door de Universiteit van Birmingham. Nederlandstalige media gebruikten in feite het verkeerde onderzoek om hun koppen te onderbouwen.
Reactie De Morgen
De stelling ‘Bewezen: ouderen kunnen sterven door gebroken hart’ kan dus niet worden bevestigd op basis van het aangehaalde Britse onderzoek. Het doet vermoeden dat de redacteur van het artikel niet naar het Britse onderzoeksrapport heeft gekeken. Roos van Acker, management assistent bij De Morgen, bevestigt dit en verklaart dat het bericht in De Morgen een vertaling is van het artikel van The Telegraph. Tommy Thijs, online redacteur bij De Morgen, laat weten dat het stuk door de redactie van Het Laatste Nieuws is vertaald en letterlijk is overgenomen door De Morgen. Maar waarom is er niet gekeken naar het oorspronkelijke onderzoek van de Universiteit van Birmingham? “Wij vertrouwen op de kunde van onze collega’s, wij vormen dezelfde krantengroep als HLN. Was dat vertrouwen onterecht, dan hierbij excuses,” aldus Thijs.