E-sigaretten maken rokers nóg verslaafder, aldus het AD, Sp!ts, Het Nieuwsblad en andere media op basis van ‘een Amerikaans onderzoek’. Maar de aangehaalde expert had het onderzoek niet gezien. Wat de nieuwsberichten niet vermeldden, was dat dat over een groep kankerpatiënten gaat die moeite heeft om te stoppen met roken. Over de gemiddelde roker zegt het niets.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Sp!its en het AD plaatsen op 23 september het nieuwsbericht dat e-sigaretten nog verslavender zijn. De bron was een artikel van Frank Poosen dat 22 september verscheen op de site van Het Nieuwsblad: een Amerikaans onderzoek heeft aangetoond dat e-sigaretten, anders dan gedacht, stoppen met roken juist moeilijker maken. Ze zouden rokers nog afhankelijker maken van nicotine.
In Het Nieuwsblad, en in navolging daarvan in Sp!ts en het AD, zegt Suzanne Gabriëls, manager tabakspreventie van de Vlaamse Stichting tegen Kanker: “Er zijn nog altijd geen studies die bewijzen dat e-sigaretten een effectief hulpmiddel zijn om te stoppen met roken.” Over het ‘Amerikaanse onderzoek’ zegt ze niets. Ze had het onderzoek en het bericht erover nog niet ingekeken, vertelt ze Nieuwscheckers: “Voordat het interview begon, had ik dit nog aangegeven. Het bericht van Reuters over het onderzoek heb ik pas achteraf kunnen bekijken.” Gabriëls is de enige die in het artikel aan het woord komt, de bedrijven die e-sigaretten verkopen en de onderzoekers zelf zijn niet gehoord.
Het onderzoek
Navraag bij Nieuwsblad-journalist Frank Poosen geeft al snel meer duidelijkheid over het ‘Amerikaanse onderzoek’. Het gaat om een artikel in het wetenschappelijke tijdschrift Cancer. De onderzoekster was dr. Jamie Ostroff van het Memorial Sloan Kettering Cancer Center in New York. Poosen heeft zijn artikel gebaseerd heeft op het bericht hierover van persbureau Reuters.
Het bericht van Reuters heeft echter een andere invalshoek, die we niet terugzien in Het Nieuwsblad, het AD en Sp!ts. Reuters vermeldt kritiek op het onderzoek en raadpleegt ook andere deskundigen. De onderzoekers van Memorial Sloan Kettering Cancer Center komen aan het woord, maar ook andere onderzoekers die de resultaten juist tegenspreken. Gabriëls laat zich in het Nieuwsblad wel twijfelend uit over de effecten van de e-sigaret, maar dit is geen inhoudelijke kritiek op het onderzoek. Bij Reuters kunnen we die wel vinden.
Twijfels over onderzoeksresultaten
Het onderzoek van Ostroff heeft veel kritiek gekregen over de selectie van proefpersonen: kankerpatiënten die nog niet gestopt waren met roken. Robert West, directeur van het tabaksonderzoek aan het Londense University College, bekritiseert deze keuze in het Reuters-bericht: de onderzochte groep bestond uit rokers van e-sigaretten die al eens vergeefs waren gestopt met roken, wat de kans op succesvolle stoppogingen verkleinde. Peter Hajek, directeur van de Tobacco Dependence Research Unit aan de University of London, is het met deze kritiek eens: het onderzoek heeft enkel mensen gevolgd die nog steeds roken, in plaats van mensen die na een e-sigaret gestopt waren.
Een ander argument tegen de onderzoeksresultaten dat genoemd wordt in het persbericht van Reuters is dat de e-sigaret nog maar twee jaar bestaat en er hierdoor geen langetermijngevolgen kunnen worden onderzocht. Gabriëls geeft dit ook aan in Het Nieuwsblad. Onder experts zijn de meningen dan ook verdeeld, sommigen geven aan dat e-sigaretten rokers helpen om te stoppen en anderen dat ze juist meer aan nicotine verslaafd zullen raken.
In het bericht van Reuters komt duidelijk naar voren dat er inhoudelijke kritiek bestaat op het onderzoek, maar deze twijfels worden niet overgenomen in de nieuwsberichten van Het Nieuwsblad, het AD en Sp!ts. Het onderzoek van Ostroff heeft nog niet onherroepelijk bewezen dat de e-sigaretten daadwerkelijk mensen verslaafder maken – zo was het ook niet bedoeld. Maar als je alleen naar de Nederlandse artikelen kijkt, kan je wel die indruk krijgen.