Een creditcard per week is een enorme overschatting van de microplastic-vervuiling in ons voedsel

Mensen eten gemiddeld 5 gram microplastics per week, het equivalent van een creditcard.

Onwaar

De Telegraaf besteedde in augustus aandacht aan microplastics in voeding, waarbij verschillende voedselgroepen worden nagelopen, die meer of minder van dit microscopisch plastic afval bevatten. Microplastics zijn afkomstig van bijvoorbeeld plastic verpakkingen en slijtage van kunststof kleding en tapijt. Die microscopische brokjes en vezeltjes vervuilen het milieu en ook ons voedsel. De optelsom van de verschillende bronnen zou volgens een onderzoek uitkomen op een theelepel microplastics per dag, schrijft de Telegraaf:

Deze creditcard-vergelijking keert geregeld terug, bijvoorbeeld in Leidsch Dagblad, Trouw en ook de vijf gram wordt geregeld aangehaald, bijvoorbeeld in een aankondiging van een universitaire lezing over microplastics.

De Telegraaf linkt in het bericht naar meerdere bronnen, waaronder het Australische onderzoek dat als eerste gewag heeft gemaakt van de creditcard. Dat rapport – No Plastic in Nature: Assessing Plastic Ingestion from Nature to People – schreven de onderzoekers in 2019 in opdracht van het Wereld Natuur Fonds. De onderzoekers hebben op basis van een literatuurstudie een schatting gemaakt van het aantal microplasticdeeltjes dat mensen gemiddeld binnen zouden krijgen.

Toen het rapport en het persbericht verschenen was de precieze inhoud van deze studie niet goed te doorgronden. Dat merk je als je doorklikt vanuit het oude persbericht naar de pagina met methodologie. Daar staan vooral geleerde algemeenheden over extrapolaties en het inschatten van ontbrekende gegevens. Het is begrijpelijk dat media aan de methodologie van het onderzoek geen enkele aandacht hebben besteed.

De Australische onderzoeksgroep heeft twee jaar later het rekenwerk achter het WNF-rapport in een aparte wetenschappelijke paper gepubliceerd, inclusief dezelfde conclusies: mensen consumeren tussen de 0,1 en 5 gram microplastic per week. De creditcard is kortom de bovengrens van wat mensen volgens dit onderzoek binnen zouden kunnen krijgen.

Ondertussen hebben collega-wetenschappers zich over hetzelfde vraagstuk gebogen, bijvoorbeeld de groep van Bart Koelmans, hoogleraar waterkwaliteit aan de Universiteit Wageningen. Hij probeert al jaren aantallen, verspreiding en gevolgen van microplastics in kaart te brengen. Koelmans en collega’s concluderen in hun paper dat de hoeveelheid microplastic die mensen gemiddeld binnen krijgen veel lager ligt: per week ongeveer 0.0041 milligram, minder dan het gewicht van een korreltje zout.

Koelmans: “Toen het WNF-rapport in 2019 in het nieuws kwam, heb ik de achterliggende berekeningen ingezien. Met twee promovendi heb ik dat gereviewed, en geconcludeerd dat sommige zaken niet kloppen. Er wordt bijvoorbeeld gerekend aan microplastics in drinkwater, maar er worden gegevens gebruikt over microplastics in zeewater. Dat is gek. Verder gaan deze onderzoekers voor hun berekeningen ervan uit dat microplastics perfecte bolletjes of kubusjes zijn, en die komen in het milieu nagenoeg niet voor.”

Inschatting van de grootte, vorm en dus het volume heeft grote gevolgen voor berekening van de massa microplastics, zegt Koelmans. “Als je aan het begin van je berekening dat soort basisgegevens verkeerd inschat, dan kom je niet bij een realistisch getal uit. Dat was voor ons de aanleiding om de vraag te stellen: waar zouden wij met onze methode op uitkomen? Daar is die publicatie uit voortgekomen. Wij komen erop uit dat het in plaats van een week ongeveer 4700 jaar duurt om met een gemiddeld dieet een creditcard aan microplastic te consumeren.”

Volgens Koelmans is dat hoe wetenschap werkt: er wordt gepubliceerd en daarna ontstaat discussie en vervolgonderzoek. Zo heeft een derde onderzoeker in een wetenschappelijke paper recenter de vraag gesteld ‘Do humans eat one credit card per week?’, waarin onder meer de Australische en de Nederlandse studie worden besproken. Conclusie: ‘The calculation of 0.1 g – 5 g (one credit card) per week contains severe errors.’

Volgens Koelmans is dit vraagstuk inmiddels wel wetenschappelijk uitgesorteerd. “Maar het idee leeft nog voort. Laatst in een meeting zat een vertegenwoordiger van de Europese Commissie, die zei dat inmiddels bekend is dat we een creditcard per week eten. Het is gewoon een aansprekend beeld, een meme in de hoofden van mensen, dus het is goed om te blijven uitleggen dat het anders zit.”

Tot slot: colaflessen hebben een andere gevoelswaarde dan creditcards. Vijf gram per week betekent 260 gram microplastic per jaar. Een cola PET-fles van 1,5 liter inclusief dop weegt 40 gram. Een creditcard per week betekent dus dat we jaarlijks het kunststof-equivalent van 6,5 PET-fles zouden doorslikken. Dat klinkt gevoelsmatig toch minder goed verteerbaar.

Een creditcard per week is een grove overschatting van de vervuiling met microplastics die we via voedsel binnenkrijgen. In het onderzoek achter dit gewicht zitten een aantal onjuiste aannames. De hoeveelheid die we wekelijks consumeren is geen 5 gram, maar ligt eerder in de orde van 0.000004 gram.