Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
Oekraïense vluchtelingen kunnen worden ondergebracht in een deel van de 187.000 leegstaande huizen in Nederland.
Oordeel
Deels onwaar
Bron van de bewering
Op 7 maart stelde PvdA-leider Lilianne Ploumen in de talkshow Op1 voor om vluchtelingen uit Oekraïne onder te brengen in leegstaande huizen, die er volgens haar in overvloed zijn. Ploumen:
“Er is in Nederland een grote leegstand, er staan 187.000 huizen nu leeg, dat is sowieso al tamelijk idioot, dus zou het kabinet ervoor moeten kiezen dat ze een leegstandsverordening instellen, wat zoveel betekent dat je als je huiseigenaar bent een leeg huis moet melden, dat je een boete betaalt als het te lang leeg staat, dat uiteindelijk de gemeente kan zeggen: wij hebben mensen die nu in dit huis kunnen wonen.”
De feiten
Volgens de Leegstandsmonitor van het CBS stonden er op 1 januari 2021 187.000 huizen leeg, bij elkaar 2,4 procent van het Nederlandse woningenbestand. Dit zijn de meest recente cijfers, gepubliceerd in november 2021 – pas eind van dit jaar volgen de cijfers per 1 januari 2022.
Het getal van 187.000 komt dus uit een officiële bron, maar de suggestie dat er een enorm onbenut reservoir aan woonruimte voor vluchtelingen voorhanden is, is onjuist. Het CBS noteerde zelf al bij de presentatie van de cijfers dat het grootste deel van de leegstaande woningen op de peildatum niet langer dan een dag leegstond: ‘Het merendeel van de woningen was pas per 1 januari 2021 leegstaand. Dit zijn bijvoorbeeld nieuwbouwwoningen die recent zijn opgeleverd en op 1 januari nog niet bewoond waren.’ Van de 187.000 stonden ruim 63.000 woningen langer dan een jaar leeg (zie ook deze factcheck).
‘Het is kletskoek’, zegt hoogleraar Woningmarkt Peter Boelhouwer (TU Delft), ‘dat er zoveel woningen leeg staan die je zomaar zou kunnen gebruiken voor vluchtelingen.’ Behalve de nieuwbouw waarvoor de kopers en huurders al staan te trappelen om er in te trekken, vallen ook de huizen af die tijdelijk onbewoond zijn omdat ze gerenoveerd worden en huizen die staan te wachten op de sloper.
Boelhouwer ziet eerder kansen bij tweede huizen, recreatiewoningen, en leegstaande kantoren. Het potentieel aan langdurig leegstaande kantoren is groter. Recreatiewoningen – volgens Boelhouwer een stuk of 120.000 in Nederland – zijn niet opgenomen in de Leegstandsmonitor.
Tweede huizen wel, laat het CBS ons weten bij monde van persvoorlichter Ferry Lapré:
“We kunnen deze woningen deels herkennen aan hun energieverbruik. Er zijn op 1 jan 2021 187.000 leegstaande woningen. 63.000 hiervan stonden een jaar eerder ook leeg. Voor deze 63.000 woningen hebben we ook gekeken naar het energieverbruik in 2020. Op sommige adressen staat er bijvoorbeeld niemand geregistreerd op beide momenten, maar is er bijvoorbeeld wel sprake van een bepaald energieverbruik (boven een bepaalde drempelwaarde). Deze woningen staan vermoedelijk dus niet leeg. Dit kunnen tweede huizen zijn, maar bijvoorbeeld ook Airbnb of expats of diplomaten of nog andere redenen. Van de 63.000 kwamen er 35.880 woningen boven de drempelwaarde van 20 procent. Als we deze minderen op de 187.000 woningen komen we op 151.120 leegstaande woningen (na energiecorrectie) in Nederland.”
PvdA-woordvoerder Michiel Selten, om commentaar gevraagd, houdt vol dat Ploumens uitspraak feitelijk juist is: er staan volgens het CBS 187.000 woningen leeg, en Ploumen heeft niet beweerd dat die allemaal gebruikt kunnen worden voor de opvang van vluchtelingen.
Conclusie
De uitspraken van Lilianne Ploumen zijn misleidend: de leegstand van 187.000 woningen die het CBS vaststelde per 1 januari 2021 is niet zomaar te vertalen naar een groot opvangpotentieel voor vluchtelingen uit Oekraïne. Hoewel het getal afkomstig is van het CBS, liet Ploumen de nodige nuances weg. EenVandaag kwam in de radiorubriek ‘Feit of Fictie’ op 8 maart langs vergelijkbare weg tot dezelfde conclusie.
Deze factcheck is gemaakt in het kader van de factcheckmarathon die ANP, Pointer en Nieuwscheckers doen in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen op 16 maart 2022.
