Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
De claim
„Zoals bekend: de VVD staat voor een vrije markt die zelf bepaalt wie er wat koopt. Het is geen taak voor de gemeente om te bepalen wat de markt biedt”, aldus Juliette Gilissen (VVD) tijdens de gemeenteraad van donderdag 23 mei. De beste markt is volgens Gilissen een zelfstandige markt. Die claim wordt onderzocht.
De context
Wethouder Yvonne van Delft (Economie, GroenLinks) heeft om de Beste Markt van Nederland te worden onderzoeksbureau Seinpost gevraagd met aanbevelingen te komen. Toverwoord: branchering. Leiden onderscheidt nu 18 branches (groente en fruit, schoeisel of bijvoorbeeld viswaren, snoep of huishoudtextiel): elke branche heeft een variërend aantal kramen. Zo staan er op zaterdag twee kramen met schoeisel en bijna veertig met groente en fruit. Dat beeld is op woensdag nagenoeg hetzelfde.
Volgens het onderzoek van Seinpost is op sommige plekken „duidelijk zichtbaar dat er sprake is van een overschot aan aanbod. Dat geldt voor groente & fruit, olijven/zuidvruchten, kaas en telecom/telefoonhoesjes.” Er zouden dus kramen met bijvoorbeeld groente & fruit weg kunnen om zo andere branches meer kramen te geven of geheel nieuwe branches een plek op de Leidse markt te bieden.
De vraag is nu wie het beste die toetreding (en uittreding) van nieuwe (en bestaande) kramen per branche kan regelen? Zijn dat de marktkooplui zelf? Privatisering van markten is volgens de Centrale Vereniging voor de Ambulante Handel (CVAH), de branchevereniging van marktkooplui, de afgelopen vijf jaar een trend. Steeds meer markten privatiseren, maar niet zozeer omwille van de kwaliteit, maar omdat privatisering gemeenten een boel kosten scheelt. Het alternatief voor privatisering is dat de markt in handen van de gemeente blijft die met een marktcommissie en een marktmeester ’de samenwerking en het draagvlak organiseert’ onder de kooplui. Welke marktvorm is nu het beste?
De crux
Het CVAH wijst jaarlijks de Beste Markt van Nederland aan. Dat doet de branchevereniging al 25 jaar en vanaf 2013 in drie categorieën: ’klein’ (tot 30 kramen), ’middelgroot’ en ’groot’ (meer dan vijftig kramen). We hebben de uitslag van de laatste drie verkiezingen genomen omdat markten pas sinds vijf jaar privatiseren. Deze periode biedt ook geprivatiseerde markten een grote kans om te kunnen winnen.
De winnaars in de categorie ’groot’ van 2016, 2017 en 2018 (respectievelijk Groningen, Dordrecht en Den Haag) waren alledrie in handen van gemeenten. Van de winnaars in de categorie ’middelgroot’ (in dezelfde jaren, respectievelijk Eygelshoven, Maastricht en Dinxperloo) was alleen Dinxperloo een private markt. En alleen Amersfoort (Kattenbroek) was in de categorie ’klein’ (in 2017) een private markt die als Beste van Nederland werd gekroond. Van alle winnaars in de periode 2016-2018 blijken twee private markten Neerlands beste te zijn, maar wel in een categorie waarin Leiden niet valt, namelijk ’middelgroot’ en ’klein’. In de categorie waarin Leiden valt, namelijk ’groot’, zijn alle winnaars, tussen 2016-2018, in handen van de gemeente.
De conclusie
De claim van Gilissen dat Neerlands beste markten in private handen zijn, klopt niet. De Beste (Grote) Markt van Nederland, de titel die Leiden in 2022 wil veroveren, is in 2016, 2017 en 2018 naar een markt gegaan in handen van de gemeente.
Nieuwscheckers (Universiteit Leiden) en het Leidsch Dagblad werken samen om feitelijke beweringen in vergaderingen van de Leidse gemeenteraad te checken. Deze serie is mede mogelijk gemaakt door het Leids Mediafonds.
Foto: Viskraam op de markt in Leiden. Paul Arps (Flickr, CC BY2.0)
