Waar je tegenwoordig allemaal al niet op moet letten. Volgens nieuwsberichten op Nu.nl en NOS Headlines – teletekst kun je iemands persoonlijkheid aflezen aan de manier waarop diegene zijn glas vasthoudt. Als je wilt weten of die leuke knul of dame een flirt, een muurbloem, een ijskoningin, een roddeltante, een lolbroek, een playboy, een braller of een haantje is – de persoonlijkheidstypen die in de studie naar voren kwamen – hoef je dus alleen nog even een drankje te bestellen en te checken hoe hij of zij het in zijn handen houdt. Typisch. Nieuwscheckers dook in de wereld van commercieel psychologisch onderzoek.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Acht types
De studie werd vooral in de Engelstalige media groots uit de doeken gedaan. De BBC, de Daily Mail, Yahoo, maar ook het Canadese Macleans en de Australische Sunday Herald Sun berichtten over het onderzoek, dat werd uitgevoerd door een gerespecteerd psycholoog, dr. Glenn Wilson. Hij ontdekte de net genoemde acht persoonlijkheidstypen en bespreekt die in detail. Zo drinkt de ‘braller’ bijvoorbeeld cider of een flesje bier, en zet hij zijn glazen ver van zich vandaan om voor zichzelf zoveel mogelijk ruimte te creëren. De ‘flirt’ is meestal een vrouw, die haar glas losjes vasthoudt en er op een uitdagende manier mee speelt. Wilson geeft zelfs tips om bepaalde types te benaderen: zo heb je bij de lolbroek de meeste kans met een luchtig gesprek waarmee je hem of haar aan het lachen maakt. Acht types mensen die allemaal op een andere manier hun glas vasthouden dus.
De BBC zette er een verhelderend plaatje bij. De Daily Mail maakte het nog aansprekender door aan elk type een foto van een celebrity te koppelen.
Een interessant en grappig bericht dus, en begrijpelijk dat Nederlandse media dit overnemen. Maar hoe kwam Wilson op het idee voor dit onderzoek? Aha: dat werd hem aangereikt door Walkabout Bars, een keten van Australisch aangeklede bars in Engeland. Ze bieden een fastfoodmenu compleet met kangoeroeburger en fungeren in de late uurtjes ook vaak als dansgelegenheid. Met hun naam op de website van de BBC hebben ze de ‘advertentiekosten’ van het onderzoek er waarschijnlijk al driedubbel uitgehaald.
Commercie
Hoe zag dat onderzoek er nu eigenlijk uit? Na enige tijd speuren op het wereldwijde web lukte het Nieuwscheckers echter maar niet om de originele publicatie te vinden. Een antwoord van Wilson zelf verklaarde een hoop: er was geen publicatie, alleen een persbericht voor Walkabout Bars, uitgegeven door het pr-bureau Van Communications. Wilsons antwoord op vragen over de uitvoering van het onderzoek was kort: ‘Sorry, not doing any more media work on this topic. ’ Misschien voorzag hij dezelfde problemen als in 2005, toen hij zich had laten strikken voor een reclamecampagne van printerfabrikant HP. E-mails schaden je intelligentie, was toen de boodschap. Ook in dit geval werd het onderzoek alleen openbaar gemaakt als persbericht. Wilson werd de kritische vragen hierover beu en noemde de actie zelfs ’the bane of my life’.
Het uitgebreidste verslag over de drinkerstypen was te vinden op de website van Van Communications zelf: het ging om een studie onder 500 ‘mensen in barren’ over heel Groot-Britannië. Ook werd vermeld dat Wilson het onderzoek had uitgevoerd voor de Walkabout Bars ‘om beter begrip te krijgen van hun klanten’. Van Communications kan, net als Walkabout, tevreden zijn: twee van hun doelstellingen zijn ‘de pers halen’ en ‘mensen over merken laten praten’.
Persoonlijkheid
Nu Wilson niets loslaat en er ook geen verslag blijkt te zijn, kijken we eerst eens goed naar onszelf: hebben wij ons drankje altijd op dezelfde manier vast? Verschilt dat niet per avond – of per soort drankje, of misschien wel per hoeveel drankjes er aan het betreffende drankje zijn vooraf gegaan? We geloven steeds minder van het onderzoek, maar bellen voor de zekerheid nog met dr. Reinout de Vries, psycholoog en onderzoeker aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Klinkt het onderzoek van Wilson aannemelijk? De Vries denkt van niet: ‘Nee, die lijken me niet plausibel. Er is geen bewijs voor het bestaan van persoonlijkheidstypen.’ Hij legt uit dat mensen wel op een bepaalde manier van elkaar verschillen omdat ze in een aantal persoonlijkheidsdimensies van elkaar verschillen.
Persoonlijkheidsdimensies? Dat spreekt wel wat minder tot de verbeelding dan persoonlijkheidstypes. De Vries maakt verklaart: ‘Het bekendste model is het Big Five model, dat uitgaat van vijf persoonlijkheidsdimensies. Maar recent onderzoek toont aan dat er zes (en niet meer dan zes) algemene persoonlijkheidsdimensies onderscheiden kunnen worden, namelijk: Extraversie, Verdraagzaamheid, Conscientieusheid, Emotionaliteit, Openheid voor ervaringen en Integriteit.’
Ook psycholoog en onderzoeker aan de universiteit van Leiden dr. Hans Knegtmans heeft geen vertrouwen in de wetenschappelijke kwaliteiten van het onderzoek. Hij kent Glenn Wilson als een leerling van de beroemde ‘en in sommige kringen beruchte’ Hans Eysenck: ‘Dat is een persoonlijkheidspsycholoog, en ik heb in mijn branche geleerd met enige scepsis (en nu zeg ik het heel vriendelijk!) de tienduizenden indelingen in persoonlijkheidstypes te interpreteren die in de loop van ruim een eeuw ontwikkeld zijn. Op een paar uitzonderingen na zijn ze weinig valide en de meeste kunnen nauwelijks de regelmatigheden van het sociale menselijke gedrag verklaren.’
De Vries kan zich wel voorstellen dat er een verband bestaat tussen hoe iemand zijn glas vasthoudt en zijn of haar persoonlijkheid, maar denkt dat de relatie hiertussen niet al te sterk zal zijn: ‘Mensen zullen in verschillende situaties verschillend hun glas of flesje vasthouden.’
Nederland
Waarom plaatsen media dit soort berichten, terwijl het eigenlijk een veredelde vorm van reclame is, en er niet eens een goed onderzoek gedaan is? Chef van NOS Headlines, Gerard de Kloet, acht het bericht geoorloofd omdat het in de nieuwscategorie van opvallende zaken en gekke berichten geplaatst was. Het is immers ‘gewoon een leuk weetje dat een psycholoog op deze manier naar persoonlijkheidstypes kijkt.’
Hij vindt ook dat we het bericht niet te serieus moeten nemen, en dat we te veel achter het ‘cursiefje’ zoeken: ‘We zeggen niet dat het hier om een groot onderzoek gaat. Juist omdat we alleen het feitje leuk vinden, melden we ook niet meer dan dat een psycholoog dit beweert bij de BBC, niets meer, niets minder. We claimen ook niet dat er een diepgravend onderzoek is geweest, dat laten we bewust in het midden, juist omdat dit triviale nieuwtjes zijn.’ De NOS kiest er bewust voor alleen naar de uitspraken van Wilson te verwijzen, en dus niet naar het onderzoek.
Aan het commentaar van de psychologen heeft De Kloet geen boodschap: ‘Psychologie is natuurlijk ook erg veel interpretatie. Voor iedere bewering van een psycholoog kun je genoeg anderen vinden die het tegenovergestelde beweren.’
Pauline van Lintel, journalist voor Nu.nl en schrijver van het nieuwsbericht op de betreffende website laat helaas weten geen commentaar te geven.
In de Nederlandse berichtgeving is, in tegenstelling tot de Engelse berichtgeving, de naam Walkabout Bars weggelaten. De NOS meldt dit bewust te doen, juist omdat dat reclame zou zijn. Dit is toch tenminste paradoxaal te noemen: de ‘advertentie’ leeft verder zonder zijn doel.
