Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
Er waren vele condenssporen boven een straat te zien.
Oordeel
Onwaar
Bron van de bewering
Op 30 april plaatste het officiële account van de Farmers Defence Force, een belangenorganisatie voor agrariërs die meerdere keren heeft geprotesteerd tegen stikstof- en milieubeleid, een foto op X. Op de afbeelding is een straat te zien waarboven veel condenssporen van vliegtuigen in de lucht hangen. Dat zijn kunstmatige wolken die ontstaan door de uitlaatgassen van de vliegtuigmotoren.
De tekst in de post spreekt van ‘cloud seeding’, een proces waarbij stoffen zoals zoutkristallen worden toegevoegd aan wolken om meer regen dan normaal te maken. Dit wordt gedaan met vliegtuigen, waar de post waarschijnlijk naar verwijst.
Op X is ook een andere variatie van de foto te vinden van een ander account, waar de condenssporen in de lucht een schuin gridpatroon vormen.
Waarom dit onwaar is
Beide foto’s lijken dezelfde straat af te beelden, maar als we inzoomen, zien we verschillen: het bord op de rechterstoep ziet er anders uit, een van de huizen ziet er helemaal anders uit en bij een van de foto’s staan de auto’s naast de stoep en bij de ander staan ze in parkeerhavens die deels in de stoep gebouwd zijn.
Verder zijn er nog meer eigenaardigheden te zien in deze foto’s. De nummerborden van de auto’s zijn onleesbaar en hetzelfde geldt voor het voornoemde bord. Ook zijn er merkwaardige onderbrekingen in de condenssporen, die normaal recht horen te zijn. Hetzelfde geldt voor de dakgoot van een van de huizen aan de straat. Verder zijn de klinkers in de klinkerweg niet rechthoekig, maar nemen ze allerlei vormen aan en lijken ook sterk in grootte te verschillen.
De foto met de gridpatronen is gemaakt met kunstmatige intelligentie: in de rechteronderhoek zien we het logo van Grok, de AI-tool van X. Naast dat het een chatbot is, kan Grok ook afbeeldingen genereren. De andere foto is waarschijnlijk ook met AI gemaakt, aangezien we er dezelfde soort abnormaliteiten in terugvinden.
In een community-note onder de eerste foto staat alleen een post van rechtbankjournalist Chris Klomp, waarin hij de originele foto laat zien die genomen zou zijn door Jan de Beer. Daarin zijn geen abnormaliteiten te vinden: de borden zijn leesbaar en alle lijnen die recht horen te zijn, zijn dat ook. In de lucht zien we een aantal condenssporen, maar lang niet zoveel als in de AI-foto’s. Wat is hier aan de hand?
Behalve dat AI-tools compleet nieuwe afbeeldingen kunnen maken, zijn ze ook in staat om afbeeldingen te maken die gebaseerd zijn op een bestaande foto en aanpassingen toe te voegen. Het programma bewerkt de bestaande afbeelding dan niet, maar genereert een kopie met de aanpassingen die je specificeert. Nemen we bijvoorbeeld een foto van het Lipsiusgebouw van de Universiteit Leiden, dan kunnen we aan ChatGPT vragen om de foto opnieuw te maken en er veel condenssporen aan toe te voegen of een gridpatroon te maken.
De foto die Chris Klomp postte, is dus waarschijnlijk echt. Farmers Defence Force en de andere X-gebruiker hebben kunstmatige intelligentie gebruikt om de foto na te maken met veel meer condenssporen in de lucht.
Conclusie
De foto’s op X met vele condenssporen boven een straat, zijn nep. Uit de vele merkwaardigheden in beide foto’s en de aanwezigheid van het Grok-logo in een van de foto’s blijkt dat ze gemaakt zijn met AI. Wel zijn beide afbeeldingen gebaseerd op een echte foto waarin een aantal condenssporen in de lucht te zien zijn.
