‘Veel fouten in operatiekamers’, meldt de kop van een ANP-bericht, online te lezen op de sites van het Algemeen Dagblad, Trouw en DAG op 20 februari. In het bericht staat dat bijna 65% van de onbedoelde en vermijdbare medische schade die kan leiden tot blijvend letsel en zelfs de dood, optreedt bij operaties. Deze conclusie zou komen uit een onderzoek naar patiëntveiligheid dat is gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG). Maar een blik op het genoemde rapport maakt duidelijk dat ook bij het schrijven van een nieuwsbericht fouten worden gemaakt.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
De kop van het nieuwsbericht (‘Veel fouten in operatiekamers’) suggereert dat het om een groot aantal medische missers gaat. Maar over hoeveel fouten hebben we het eigenlijk?
De wetenschappers van het VU Medisch Centrum en Nivel concluderen op basis van dossieronderzoek dat van de 1,3 miljoen patiënten die in 2004 zijn opgenomen 5,7% (74100 patiënten) onbedoelde schade heeft ondervonden door de zorg. Een steekproef van ruim 7900 dossiers van patiënten uit 21 verschillende ziekenhuizen werd verder geanalyseerd naar deze onbedoelde schade, gedefinieerd als “elk nadeel voor de patiënt dat door zijn ernst leidt tot verlenging of verzwaring van de behandeling, tijdelijk of blijvend lichamelijk, psychisch en of sociaal functieverlies, of tot overlijden.” Uit de steekproef bleek dat 64% van de onbedoelde schade valt toe te wijzen aan het zogeheten ‘snijdend specialisme’, dat onderverdeeld kan worden in algemene chirurgie, vaatchirurgie en hart-thoraxchirurgie. Het ligt voor de hand om te denken dat de betreffende fouten gemaakt worden tijdens een operatie. Maar is dat ook zo?
Kort door de bocht
Cordula Wagner, een van de onderzoekers, legt uit dat een medische fout van het snijdend specialisme niet per se in de operatiekamer hoeft plaats te vinden. “De operatie maakt deel uit van een groter geheel. Een patiënt ondergaat een traject van opname, diagnose, verblijf op de afdeling en ontslag. Dit valt allemaal onder het snijdend specialisme. De resultaten laten zien dat de medische fouten toe te wijzen zijn aan al deze verschillende onderdelen. Schrijven dat er veel fouten worden gemaakt in operatiekamers is dus erg kort door de bocht.”
Kortom, het snijdend specialisme is verantwoordelijk voor 64% van de medische fouten, waarvan een deel in de operatiekamer wordt gemaakt. Hoe groot dat deel dan daadwerkelijk is, kan niet worden berekend aan de hand van dit onderzoek. Wagner: ”De percentages die in het rapport staan zijn allemaal relatief. De helft van de dossiers in onze steekproef is van overleden patiënten. Dit komt niet overeen met het percentage patiënten dat in werkelijkheid in een ziekenhuis overlijdt, er kan dus niet gegeneraliseerd worden.” Het rapport meldt overigens ook niet dat er veel fouten worden gemaakt.
Reactie ANP
Waarom meldt het ANP-bericht dan dat bijna 65% van de fouten worden gemaakt in operatiekamers? Contact met Annet van Eenennaam, de betreffende redacteur van het ANP, wijst al snel uit dat het hier gaat om een vrije vertaling van termen: “Ik heb gesproken met één van de onderzoekers, die mij vertelde dat het snijdend specialisme ook wel omschreven kan worden als chirurgie. Ik heb de vertaling gemaakt naar operatiekamers, de plek waar naar mijn weten chirurgie wordt bedreven.”
Conclusies
In de kop van het ANP-bericht wordt ten onrechte de suggestie gewekt dat er veel fouten worden gemaakt in operatiekamers. Het onderzoek doet daar geen uitspraken over. Ook de bewering dat bijna 65% van de onbedoelde en vermijdbare medische schade optreedt bij operaties is niet juist. Bijna 65% van de medische fouten wordt gemaakt door het snijdend specialisme, maar dat zijn niet allemaal fouten die tijdens operaties worden gemaakt.
