Frambozenzaadolie beschermt niet tegen de zon

In reguliere zonnebrandcrèmes zitten schadelijke stoffen, daarom kan je beter natuurlijke oliën gebruiken

Onwaar

Het online lifestylemagazine Bedrock van uitgever Mediahuis houdt in een online artikel een stevig pleidooi voor het mijden van reguliere ‘chemische’ zonnebrandcrèmes. Want die bevatten volgens het artikel ‘schadelijke stoffen’. Vervolgens komen twee alternatieven aan bod: natuurlijke oliën en natuurlijke zonnebrandcrèmes.

De tweede optie zijn volgens Bedrock zonnebrandcrèmes en -sprays die vrij zijn van bepaalde ingrediënten, zoals oxybenzone, avobenzone, octisalate, ethylhexyl salicylate, octocrylene, homosalate en octinoxate. Bedrock prijst een reeks alternatieve zonnebrandproducten aan, waar die stoffen niet inzitten: “Dit zijn onze favorieten.”

Ten eerste klopt de claim rond natuurlijke oliën niet. Wie daarmee smeert, krijgt nauwelijks bescherming tegen verbranden. Bedrock linkt naar een eerder verschenen artikel op de eigen site waarin de beschermende waarde (Sun Protection Factor) van oliën worden opgesomd, zoals  frambozenzaadolie (SPF 28-50), tarwekiemolie (SPF 22,4) en wortelzaadolie (SPF 18,8).

SPF is een maat voor hoeveel uv-straling er nodig is om verbranding te veroorzaken op een ingesmeerde huid in vergelijking met een onbeschermde huid. Naarmate de SPF-waarde hoger is, neemt de bescherming tegen verbranden toe. De SPF-waarden die Bedrock noemt zijn matig tot hoog en vergelijkbaar met reguliere zonnecrèmes.

Deze getallen zijn gepubliceerd in de wetenschappelijke literatuur, onder meer in een in 2000 verschenen artikel over frambozenzaadolie. Alleen is dat inzicht inmiddels weerlegd. Een groep Slowaakse onderzoekers heeft in 2021 gepubliceerd over de SPF-waarden van natuurlijke oliën, mede geïnspireerd door de promotie van zelfgemaakte alternatieven via sociale media.

De onderzoekers passen twee methoden toe en concluderen dat de SPF-waarden van natuurlijke oliën veel lager liggen: frambozenzaadolie (SPF 2,3 – 3,0), tarwekiemolie (SPF 2,4 – 3,2) en wortelzaadolie (SPF 2,1 – 2,9). Dat verschil met eerder onderzoek is onder meer te verklaren door de gebruikte methoden. Het Slowaakse onderzoek deed onder meer proeven met mensen, en dat is de meest realistische methode om de SPF-waarde te schatten.

Het tweede alternatief zijn volgens Bedrock zonnebrandproducten die vrij zijn van bepaalde ingrediënten. Daarbij wordt een lijstje met acht stoffen genoemd waarvan bij een aantal aanwijzingen bestaan dat ze bij veelvuldig gebruik nadelige gevolgen kunnen hebben. Het zijn uv-filters, zoals oxybenzone, waarvan duidelijk is geworden dat ze door de huid kunnen dringen.

In experimenten met cellen en ratten blijkt dat sommige uv-filters ‘oestrogene effecten’ veroorzaken en dus van invloed kunnen zijn op de hormoonhuishouding. Tegelijkertijd spreken onderzoeken naar de invloed van deze stoffen bij mensen elkaar tegen.

Andere uv-filters, zoals octocrylene, breken geleidelijk af in de zon, en daarbij ontstaan stoffen die bij sommige mensen de huid irriteren en allergische reacties oproepen. Tot slot zijn sommige uv-filters schadelijk gebleken voor de onderwaternatuur, als ze tijdens het zwemmen achterblijven in zee. Zo blijkt uit proeven dat bepaalde uv-filters giftig zijn voor algen en koralen in de concentraties die in toeristische gebieden zijn gemeten.

Of deze uv-filters daarmee ‘schadelijke stoffen’ moeten worden genoemd is een kwestie van smaak en definities. In ieder geval zijn deze filters vooralsnog in de EU toegelaten voor gebruik in cosmetica. Verder levert niet smeren of gebruik van ondermaatse zonnebrand ook risico’s, en wel op DNA-schade en op lange termijn huidkanker.

Door onderzoek en discussie over ingrediënten in zonnebrand zijn veel fabrikanten geleidelijk bepaalde filters gaan mijden. Enkele fabrikanten adverteren bijvoorbeeld met de claim Ocean Respect omdat er in een zonnebrandvariant geen octocrylene zit. Veel fabrikanten zijn overgestapt op nieuwere uv-filters die de recenter zijn geregistreerd en die minder bezwaren lijken te hebben, zoals Tinosorb.

Maar het beeld blijft ‘gemengd’ omdat zonnebrandmiddelen altijd een mix bevatten van vier tot acht verschillende uv-filters. De reden is dat combinaties elkaar versterken en stabiliseren, en elk filter een ander deel van het uv-spectrum blokkeert.

Van de natuurlijke favorieten die Bedrock aanprijst, bevatten een aantal ook het in bepaalde kringen geroemde, maar onwerkzame frambozenzaadolie. De beschermende werking ontlenen de ‘natuurlijke’ merken aan andere ingrediënten: zinkoxide of titaniumdioxide. Dat zijn zogenaamde minerale UV-filters en die absorberen ook schadelijke zonnestraling.

Met het gebruik van deze twee metaaloxides vermijden fabrikanten naar eigen zeggen de ‘chemische’ ingrediënten, of ieder geval de ingewikkelde namen op het etiket van de andere zonnebrandmerken, maar zinkoxide is en blijft net zo goed een chemische stof. Overigens produceren de bekendere zonnebrandmerken ook minerale varianten met zinkoxide en titaniumdioxide als UV-filter.

Het is voor consumenten vrijwel onmogelijk om met het lezen van een etiket een indruk te krijgen welke ingrediënten er in een zonnecrème zitten. Alleen chemici weten tenslotte waar Methylene Bis-Benzotriazolyl Tetramethylbutylphenol voor staat, en wat deze stof precies doet.

Met online hulpmiddelen kun je toch vrij eenvoudig zelf onderzoek doen. Zo kun je op de website INCI Decoder een etiketfoto of ingrediëntenlijst uploaden, waarna de site binnen een paar seconden duiding geeft. De UV-filters worden zelfs netjes gegroepeerd weergegeven, en bij elk filter staat een uitleg, ook over de eventuele nadelen en risico’s. Zie bijvoorbeeld deze ingrediëntenlijst van een zonnebrand voor kinderen.

Dat in reguliere zonnebrandcrèmes ‘schadelijke stoffen’ zitten is een te stellige bewering, al is van een aantal zonnebrandingrediënten bekend dat ze bij sommige gebruikers de huid irriteren of schadelijk kunnen zijn voor het milieu. Het alternatief dat Bedrock van harte aanbeveelt  – pure natuurlijke olie – biedt vrijwel geen bescherming tegen UV-straling en is dus zeker geen goed alternatief.