Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
Sinds het begin van het gewapende conflict tussen Oekraïne en pro-Russische separatisten in 2014, zijn tussen de 13 en 14 duizend burgers vermoord in de Donbas.
Oordeel
Onwaar
Bron van de bewering
Op zaterdag 5 maart 2022 publiceert het persbureau TASS (eigendom van de Russische staat) een bericht met de kop:
Since 2014 13,000-14,000 have been killed in Donbas — Putin
In het bericht valt te lezen dat de Russische president Vladimir Putin die dag heeft gezegd dat tussen de 13 en 14 duizend burgers sinds 2014 zijn omgekomen in de Donbas, een gebied in het zuidoosten van Oekraïne, grenzend aan Rusland.
Een paar dagen daarvoor, op 1 maart, publiceerde Maria Zakharova, hoofd van de communicatieafdeling van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken, een bericht op haar Facebook-pagina waarin ze dit aantal ook noemt. Ze schrijft dat de bevolking van Donbas planmatig wordt vernietigd en vraagt zich af waarom landen nooit de moord op 13 duizend mensen in de afgelopen acht jaar hebben veroordeeld.
Op 21 maart 2022 duikt dezelfde bewering in het Nederlandse taalgebied op. De Nederlandse freelance journalist Eric van de Beek, die onder andere columns schreef voor het Russische Sputnik, zegt tijdens een discussie op Twitter met Philip Overkleeft, namens D66 lid van de Provinciale Staten van Utrecht:
Maar intussen heeft Kiev wel 13.000 burgerdoden gemaakt in Donbas.
Eric van de Beek
Waarom dit onwaar is
De 13 duizend burgerdoden in Donbas gebruikt Rusland als een argument om de militaire inval in Oekraïne – die plaatsvond op 24 februari 2022 – te rechtvaardigen. De Russische beschuldiging houdt in dat Oekraïne Russisch sprekende inwoners van de Donbas vermoordt.
De Donbas is het zuidoostelijke deel van Oekraïne. Acht jaar geleden, in april 2014, ontstond hier oorlog tussen Oekraïense strijdkrachten en pro-Russische separatisten, die het gebied onder Russisch gezag wilden krijgen. Twee kleinere gebieden binnen de Donbas, Loegansk en Donetsk, verklaarden zich in 2014 onafhankelijk van Oekraïne.
Aantal doden in de Donbas
Dat er in de Donbas sinds april 2014 (het begin van het gewapende conflict) 13 tot 14 duizend doden zijn gevallen, klopt volgens cijfers van het Hoog Commissariaat voor de Mensenrechten (OHCHR), de afdeling van de Verenigde Naties die zich bezighoudt met de mensenrechten. In een rapport [pdf] uit 2020 staat dat in de periode van 14 april 2014 tot 15 februari 2020 er 13.000-13.200 mensen door het conflict zijn omgekomen.
Een recenter rapport van het OHCHR [pdf], uit januari 2022, meldt dat tussen 14 april 2014 en 31 december 2021, naar schatting 14.200-14.400 dodelijke slachtoffers zijn gevallen.
Gedode burgers
Maar een minderheid daarvan zijn burgers. De OHCHR komt tot een schatting van 3.404 burgers. Daarnaast gaat het om naar schatting 4.400 Oekraïense strijdkrachten en zo’n 6.500 leden van gewapende groepen.
De doodsoorzaken zijn overigens divers; het gaat niet alleen om gevechtshandelingen, maar ook om ongelukken met vuurwapens, landmijnen, verkeersongevallen, ziektes van strijdkrachten, en zelfmoorden. Onder de 3.404 burgerdoden vallen ook de 298 passagiers en leden van de vliegtuigbemanning van vlucht MH17 (het vliegtuig van Malaysia Airlines dat op 17 juli 2014 onderweg van Amsterdam naar Kuala Lumpur boven Oekraïne uit de lucht werd geschoten).
De meeste burgerdoden vielen overigens in de eerste twee jaren (2014 en 2015) van het gewapende conflict. Toen vonden 3.039 burgers van de in totaal 3.404 burgers de dood.
De OVSE-missie, die sinds 2014 in Oekraïne onderzoek doet, heeft geen feiten gevonden die erop wijzen dat Oekraïne de bevolking van Donbas vermoordt.
Conclusie
Het is onjuist dat sinds het uitbreken van het gewapende conflict in de Donbas in 2014 er 13 tot 14 duizend burgers zijn gedood. Het gaat in werkelijkheid om naar schatting 3.404 burgers. Van de ruim 14 duizend mensen die door het conflict zijn omgekomen, zijn veruit de meesten strijdkrachten. Voor de Russische beschuldiging dat Oekraïne de bevolking van de Donbas vermoordt, bestaat geen bewijs.
