Tot een miljoen vrouwen heeft last van een vaginale verzakking, lezen we begin oktober in diverse media. Op 6 oktober meldt Sp!ts als eerste dat: “zo’n 800.000 tot 1 miljoen vrouwen licht tot zwaar ongemak van deze aandoening ondervinden. Door schaamte of onwetendheid lopen ze er mee door.” De berichten zijn gebaseerd op één bron, gynaecoloog Jan-Paul Roovers van het AMC.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Niet alleen Sp!ts schrijft over het onderwerp. Het ANP neemt het nieuws nog dezelfde dag over en publiceert twee berichten. Nu.nl, Parool, Telegraaf, Reformatorisch Dagblad en AD plaatsen deze stukken vervolgens letterlijk op hun websites. Het Reformatorisch Dagblad plaatst op 7 oktober een samenvatting van de twee ANP berichten in de krant. Een journaliste van het Reformatorisch Dagblad, Anca Boon, weet te vertellen dat Spits het nieuws heeft opgepikt uit het AMC magazine. Op 20 oktober schrijft zij voor de papieren editie van het Reformatorisch Dagblad meer over het onderwerp. Dit keer wordt het aantal vrouwen dat last heeft van vaginale verzakkingen genuanceerder gebracht: “Boven de veertig heeft naar schatting 40 procent van de vrouwen een verzwakte vaginawand. Zo’n 10 procent heeft daar ook echt last van.”
Schattingen juist
Bij een vaginale verzakking kan de blaas, de baarmoeder of het uiteinde van de dikke darm via de schede naar buiten zakken. Dit kan ontstaan wanneer het steunweefsel van de vagina verslapt. In de stukken staat dat bijna een miljoen vrouwen last heeft van deze aandoening, maar waar de cijfers op zijn gebaseerd blijft onduidelijk.
Een telefoontje met gynaecoloog Roovers leert dat de aantallen zijn overgenomen uit twee onderzoeken: een proefschrift van Marijke Slieker-ten Hove en een studie van Huub van der Vaart. Zij deden een jaar lang een onderzoek waarbij het aantal personen met de aandoening werd bepaald in een huisartsenpraktijk in Brielle en Zeist, een zogenaamde prevalentiestudie. Daar vroegen ze ieder, meer dan 1000 vrouwen die langskwamen of ze hen ook gynaecologisch mochten onderzoeken. De uitslagen van die testen zijn doorgevoerd naar de hele vrouwelijke populatie. Deze studies lijken beide betrouwbaar.
Naast gynaecoloog is Roovers ook medisch directeur van het in februari opgerichte AlantVrouw. In dit expertisecentrum voor bekkenbodemzorg voert hij operaties uit om vaginale verzakkingen te verhelpen. De geplaatste berichten zorgen indirect voor reclame van het centrum. Waarom besluit een krant om een verhaal te plaatsen waarvan de bron duidelijke belangen heeft? Anca Boon, de journaliste die het achtergrondverhaal van 20 oktober in het Reformatorisch Dagblad schreef, vertelt: “De aanleiding om het bericht in het Reformatorisch Dagblad te plaatsen waren de ANP berichten van 6 oktober. Niemand van de redactie heeft toen Roovers gesproken. Berichten kunnen vaak niet worden gecheckt door tijdgebrek. De wetenschapsredactie bestaat namelijk maar uit vier mensen.” Er waren verschillende afwegingen om het stuk te plaatsen, maar de belangrijkste reden om het te plaatsen was dat het vooral een interessant bericht was. “Voor mij was de bron ook nog een vraag,” aldus Boon.
Capaciteitsgebrek
De journaliste wilde graag een achtergrondartikel schrijven over vaginale verzakkingen. “Ik koos dit onderwerp omdat het veel mensen betreft, en het is een vrij onbekend probleem waar een taboe op rust. Een zoektocht in het archief van het Reformatorisch Dagblad gaf aan dat er nog nooit over was geschreven in deze krant. Mijn doel was om de lezers informatie te geven over het probleem. Wat is het? Wat kan er aan gedaan worden?”
Heeft Boon nog onderzoeken gelezen over het onderwerp? “Alle cijfers en informatie zijn gebaseerd op een interview met Roovers.” Zijn er andere experts geraadpleegd? “Nee, in dit geval niet. Als een onderwerp meer ter discussie staat, dan zou je wel twee à drie experts raadplegen.”
Het eerste artikeltje over vaginale verzakkingen is niet gecontroleerd door de redactie van het Reformatorisch Dagblad. Maar ook andere redacties zijn niet altijd even precies. Dat niet alle berichten die in de krant terechtkomen juist zijn, lijkt te komen door capaciteitsgebrek. “Soms staan er dingen in waarvan je denkt, die kloppen niet helemaal. Onderbemanning is reden voor onzorgvuldigheid,” concludeert Boon.