Geen tastbaar bewijs voor Zweedse flitspaalcamera’s in Russische drones

Zweedse flitspaalcamera’s worden gebruikt in Russische drones op het slagveld in Oekraïne

Ongefundeerd

“In Zweden blijven flitspalen verdwijnen, onlangs nog langs de E16 tussen Hofors en Falun. En de gestolen goederen zijn gewild. Soortgelijke camera’s zijn onder meer door Russen gebruikt in zelfgebouwde drones in de oorlog in Oekraïne.” Deze zin uit een artikel in het Zweedse dagblad Aftonbladet van 19 oktober is de bron van ontelbare, soortgelijke berichten in binnen en buitenland.

In Nederland schreven onder meer RTL Nieuws en De Telegraaf erover, en het aantal buitenlandse media is veel groter, van Bild via The Times naar Daily Mail. Media herhalen meestal inhoudelijk het originele verhaal uit Aftonbladet, al houden ze vaak een slag om de arm. The New York Times, duikt dieper en spreekt lokale Zweedse autoriteiten over de diefstallen. Dat artikel levert meer nuance en vraagtekens, bijvoorbeeld of een lens uit een snelheidscamera – gericht op korte afstand – geschikt is voor fotografie van grote hoogte.

De Zweedse factchecker Jack Werner klom ook in de telefoon en sprak perswoordvoerder Fredrik Hultgren-Friberg van de Zweedse veiligheidsdienst Säpo, die werd geciteerd in Aftonbladet. De krant deed voorkomen alsof de woordvoerder wist van een connectie met het slagveld in Oekraïne, maar hij stelt dat hij verkeerd is geciteerd: “Wat ik bevestigde was dat ik wist dat dit soort speculaties op sociale media zijn verschenen.”

Eind oktober is een man gearresteerd op verdenking van diefstal van flitspaalcamera’s; bij hem thuis werden meerdere exemplaren aangetroffen. Mogelijk kan het politie-onderzoek licht werpen op de motieven en eventuele handel.

In enkele Zweedse regio’s is inderdaad sprake van een forse toename van diefstal van camera’s uit flitspalen. Volgens bronnen die The New York Times sprak zijn er minstens 160 flitspalen gesneuveld, waarvan alleen al 70 eind augustus. Daarbij hebben de dieven het gemunt op de camera, de andere onderdelen – radar en flitslicht – zijn blijkbaar niet gewild. Voorheen werden Zweedse flitspalen vooral beschadigd door incidenteel vandalisme, maar dit jaar lijkt de diefstal structureler en doelgericht.

Is dat een bewijs voor gebruik van de flitscamera in Russische drones? Volgens Aftonbladet zijn er aanwijzingen in die richting, op basis van video’s van het Oekraïense leger. Op Youtube zijn twee video’s te vinden waarin een Russische drone wordt gedemonteerd, bij beiden komt een gangbare Canon consumentencamera tevoorschijn, eentje daarvan is het model 800D. Volgens de Oekraïense militairen die de drones onderzoeken, is dat een teken van tekorten aan onderdelen in het Russische leger.

Aftonbladet stelt dat de Canon-camera in de Orlan-drone hetzelfde type is als in Zweedse flitspaalcamera’s wordt gebruikt. Als dat klopt, levert de video concreet bewijs voor een link tussen de diefstallen en het slagveld in Oekraïne.

Het is alleen niet zo: de Zweedse flitspalen worden namelijk gebouwd door het van oorsprong Nederlandse bedrijf Sensys Gatso. In de flitspalen worden speciale digitale camera’s gebruikt. Bijvoorbeeld de Gatso GT20: een kastje, met daarin een beeldsensor met vier computerchips plus software, een systeem dat in opdracht van Sensys Gatso is gebouwd. De camera kan vier rijbanen tegelijk dertig keer per seconde in hoge resolutie fotograferen, inclusief nummerplaatherkenning en het registreren van snelheidsovertredingen.

De camera’s van Sensys Gatso bevatten kortom op maat gemaakte elektronica, en daarop kan een standaard Canon-lens worden geschroefd. Mogelijk is die overeenkomst in de naam van de lens de basis voor de onterechte link die Aftonbladet legt tussen Zweedse flitspalen en de Russische drone. Het is ook niet uitgesloten dat de hightech inhoud van flitscamera’s interessant is voor andere toepassingen of zwarte handel in onderdelen, zoals de fotosensor of rekenchips, maar voor gebruik in Russische drones is vooralsnog geen bewijs.

Hetzelfde geldt overigens ook voor verhalen rond het gebruik van elektronica uit wasmachines en koelkasten in Russische wapensystemen, een niet-geverifieerde anekdote afkomstig van bronnen uit het Oekraïense leger. De voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen, noemde het in een speech, ter illustratie van het succes van internationale sancties tegen Rusland.

Alle partijen in de oorlog in Oekraïne hebben belang bij het framen van de opponent, bijvoorbeeld als een leger dat meer oog heeft voor het roven van witgoed dan militair succes. Zolang er geen concreet bewijs is, moet rekening worden gehouden met de mogelijkheid dat het flitscamera-gerucht meer oorlogspropaganda is dan een beschrijving van de gang van zaken op het slagveld.

De link tussen diefstal van Zweedse flitspaalcamera’s en het gebruik van identieke camera’s in Russische drones berust op een foutieve interpretatie van Aftonbladet. Omdat verifieerbaar bewijs voor een link met het Oekraïense slagveld verder ontbreekt, moet de bewering als ongefundeerd worden beschouwd.