Gemeente Leiden koerst inderdaad af op hoogste schuldquote van Nederland

Leiden koerst af op de hoogste schuldquote van alle gemeentes in Nederland (197% in 2024) – oftewel ruim 1 miljard euro.

Waar

Partij Sleutelstad maakt zich in zijn verkiezingsprogramma zorgen over de groeiende schuldenlast van de gemeente. De partij wijt deze ontwikkeling aan de uitgaven van ‘megalomane projecten’ door het college. Deze projecten variëren van het vervangen van de rioleringen tot het renoveren van schoolgebouwen. Een ander project is de Leidse Ring Noord. Bij dit laatstgenoemde project is het de bedoeling om Leiden beter bereikbaar te maken en de verkeersdrukte rond de Leidse en Leiderdorpse stadskernen te verlichten.

De projecten dragen dus allemaal op hun eigen manier bij aan de stad, maar kosten tegelijkertijd honderden miljoenen euro’s. Door het schrappen van zulke projecten wordt de financiële positie van de gemeente minder kwetsbaar volgens Partij Sleutelstad.

Bij een navraag beroept de partij zich op de kaderbrief 2021-2025 van de gemeente Leiden. Naast het checken van deze gemeentelijke brief is het belangrijk om te weten te komen wat de schuldquotes zijn van de andere Nederlandse gemeenten, om te bepalen of Leiden inderdaad ranglijstaanvoerder zal worden. De meest recente data hierover is terug te vinden bij de Nederlandse Vereniging van Gemeenten (NVG). Deze bron geeft niet alleen de schuldquotes van eind 2020 weer, maar ook de financiële conditie van alle gemeenten. Deze conditie wordt uitgedrukt in een cijfer en dit cijfer geeft een overzicht van de algehele financiële staat van een gemeente.

Dat de schuldquote van de gemeente oploopt tot 197% in 2024 blijkt uit de kaderbrief van de gemeente. Die stijging betekent een verdubbeling van het percentage in een periode van vier jaar tijd. De netto schuldquote van Leiden bedroeg immers aan het einde van 2020 nog 98%, blijkt uit de gegevens van de NVG.

De schuldquote is een percentage dat duidelijk maakt hoe groot een schuld is van een gemeente in verhouding tot haar inkomsten. Je berekent deze quote door het totaalbedrag van het geleende geld te delen door de totale inkomsten van een gemeente in een jaar. De uitkomst hiervan vermenigvuldig je met 100%. Een hogere schuldquote is een indicatie dat de rentelasten ook zwaarder op een gemeente wegen, waardoor er minder geld overblijft voor andere zaken.

De verwachte schuldquote van de gemeente Leiden in 2024 is de zogenaamde bruto schuldquote, terwijl de NVG de netto schuldquote berekent. Het verschil tussen beide quotes is niet hetzelfde als het aftrekken van de belastingen. De liquide middelen van de gemeente maken wel het verschil. Om de netto schuldquote te berekenen, trek je de liquide middelen af van het geleende geld. Als een gemeente dus veel geld in kas heeft, kan de netto schuldquote een stuk lager uitvallen dan de bruto schuldquote.

De kans is groot dat Leiden over een paar jaar met afstand de grootste schuldquote heeft van alle Nederlandse gemeenten. Veel gemeentes hebben een schuldquote vlak onder de 135%. Aan het eind van 2020 was er maar één gemeente met een hogere schuldquote: de gemeente Bodegraven-Reeuwijk (163%). In de laatstgenoemde gemeente lopen er geen grote projecten zoals in Leiden die de schuldquote sterk kan doen toenemen. Daarom is het aannemelijk dat Leiden in 2024 met 197% inderdaad de grootste schuldquote van Nederland heeft, mits het geplande beleid doorgezet wordt.

Daarnaast is het niet met zekerheid vast te stellen dat het inderdaad gaat om een verwachte schuld van ruim 1 miljard euro. In de kaderbrief en de programmabegroting van de gemeente wordt er namelijk geen expliciet bedrag genoemd. Met de vastgestelde verwachte schuldquote van 197% in 2024 wordt alleen een langlopende schuld genoemd van ongeveer €998.000.

Toch kan er aan de hand van de programmabegroting van de gemeente een schatting worden gemaakt. In deze begroting worden weliswaar niet de baten, maar wel de lasten van de gemeente duidelijk. In 2024 bedragen de totale lasten van de gemeente meer dan 556 miljoen euro. Tegelijkertijd is de verwachting dat de schuldquote tussen 2024 en 2025 daalt van 197% naar 193%. Daarom gaat de gemeente ervan uit dat zij in 2024 minimaal ruim 556 miljoen euro aan inkomsten zal hebben.

Met die informatie kan in combinatie met de schuldquote de maximale totale schuld in 2024 worden berekend. Dat resulteert in meer dan 1095 miljoen euro en komt dus inderdaad neer op ruim 1 miljard euro.

Dan resteert de vraag of de toenemende schuldquote risico’s oplevert voor de gemeente  Leiden. Uit de data van de NVG blijkt dat een hoge schuldquote de gemeente de komende jaren financieel kwetsbaarder zal maken. Voor de jaarrekening van 2020 krijgt Leiden een 4 als eindcijfer voor de financiële conditie, terwijl de gemiddelde Nederlandse gemeente een score van 7,4 heeft.

Het lage cijfer van Leiden komt onder meer door de toenemende schuldquote, maar de netto schuldquote bedraagt in deze periode nog slechts 98%. Als de Leidse schuldquote in 2024 inderdaad oploopt tot 197%, zal het rapportcijfer naar verwachting dus nog verder dalen.

De provincie Zuid-Holland concludeert in relatie hiermee het volgende in de begrotingsscan van 2021:

Dat komt doordat de gemeente leent met een variabele rente.

Toch beweren zowel Paul Dirkse van coalitiepartij D66 als Edgar van Lokven van oppositiepartij Partij Sleutelstad dat de gemeente over genoeg inkomsten en buffers beschikt om de oplopende schuld af te kunnen betalen.

De uitspraak over de schuldquote klopt en de bewering over de hoogte van de oplopende schuld komt ook overeen met de huidige verwachtingen. Een schuld van ruim 1 miljard euro is namelijk te herleiden van de de door de gemeente verwachte schuldquote van 197% in 2024. Deze geraamde schuld is geen financieel probleem volgens verschillende partijen in de Leidse gemeenteraad. Een hogere schuld belemmert wel toekomstige colleges in hun vrijheid om aandacht te besteden aan de punten die zij hoog op de politieke agenda hebben staan.