‘Oversized tas trendy maar gevaarlijk’, kopt Nu.nl op vrijdag 20 mei. De grote tassen, die de laatste paar jaar een geliefde accessoire zijn bij celebrity’s en fashionista’s, zouden volgens de nieuwssite de tassenroof in Groot Brittannië met 25 procent hebben doen toenemen. Bovendien vergroten ze daardoor het risico op fraude met persoonsgegevens: die tassen zitten immers vol met creditcards en bankafschriften, aldus fraudeonderzoekers – die toevallig ook verzekeringen verkopen aan mensen die bang zijn het slachtoffer te worden van fraude.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Het maxi-tasverhaal blijkt een geval van slecht kopiëren van een onbetrouwbare primaire bron. Te beginnen bij Pauline van Lintel van vernam van de Britse Metro. In het artikel van Van Lintel wordt naast bovenstaande informatie vermeld dat de onderzoekers erachter kwamen dat maar liefst driekwart van de vrouwen papieren in hun tas stoppen met naam, geboortedatum en adres en dat de helft geen idee heeft wat iemand nodig heeft om de identiteit van een ander te stelen. Ook mannen die handtassen dragen zouden een verhoogd risico lopen op identiteitsfraude. Een op de tien mannen heeft al zo’n tas en 60 procent geeft toe gevoelige informatie bij zich te dragen.
Bij navraag van Nieuwscheckers blijkt dat Van Lintel haar artikel alleen gebaseerd heeft op de Britse Metro. Wanneer we echter een blik werpen op dit artikel blijkt dat er een fout is gemaakt bij het overnemen. De strekking is grotendeels hetzelfde. Maar waar Van Lintel de 25 procent toename van tassenroof direct koppelt aan de maxi-tassen, schrijft de Britse Metro die toe aan tassen in het algemeen. Maar ook Metro vergaloppeert zich, net als de zes andere Britse nieuwsmedia die over het onderwerp berichtten: het persbericht waarop de artikelen zijn gebaseerd is namelijk niet opgesteld door onafhankelijke onderzoekers, maar door fraudeverzekeringsbedrijf CPP (Card Protection Plan).
Experts of verkopers
De commerciële aard van de nieuwsbrengers wordt in geen van de artikelen genoemd. Bij Nu.nl heten zij bijvoorbeeld ‘onderzoekers’, en in de Britse Telegraph worden ze aangeduid als ‘ID fraud prevention experts’.
CPP-woordvoerder Kerry D’Souza, die de nieuwsconsument voorhoudt dat je identiteit net zo waardevol is voor een dief als je autosleutels en je portemonnee, krijgt in de meeste artikelen de titel fraude-expert. Een blik op haar LinkedIn-profiel vertelt ons echter dat zij ‘Senior Product Executive’ is bij CPP. Bovendien werkt ze sinds 2004 bij verzekeringsmaatschappijen en studeerde ze antropologie. Fraude-expert is daarom een nogal inventieve term te noemen.
Op basis van andere artikelen over onderzoeken van CPP vermoedde Nieuwscheckers dat ook dit onderzoek over de maxi-tassen werd uitgevoerd door enquêtebureau Tickbox. De website van Tickbox beloont invullers met prijzen en belooft potentiële klanten dat de Tickbox-professionals hun klanten helpen om de vragen zo op te stellen dat de invuller de de meningen geeft die de klant wil horen: ‘A team of highly experienced Research, Marketing and PR professionals will advise on framing the right questions to get the attitudes and opinions you need.’ Tijd om navraag te doen bij CPP.
Even terugrekenen
De vragen van Nieuwscheckers aan CPP worden beantwoord in een vriendelijke mail van Eoghan Hughes, van pr-bureau Band & Brown. Hij stuurt het persbericht en bevestigt dat het ‘onderzoek’ inderdaad is uitgevoerd door Ticketbox. “Er zijn 1176 volwassen ondervraagd”, aldus Hughes. Via deze 1176 mensen denkt Hughes uitspraken te kunnen doen over de gehele Britse samenleving.
Volgens het persbericht van CPP (niet online) draagt 83 procent van de vrouwen persoonlijke documenten bij zich. Dat lijkt logisch: een rijbewijs moet een autorijder toch altijd op zak hebben? Bovendien wordt in veel van de nieuwsmedia genoemd dat 1,3 miljoen vrouwen hun paspoort dagelijks bij zich dragen. 1,3 miljoen: waar komt dat getal vandaan? “4,4 Procent van de onderzochte vrouwen vertelde hun paspoort dagelijks bij zich te dragen”, aldus Hughes. “Volgens de officiële landelijke statistieken is de vrouwelijke populatie in de UK 30.162.000. 4,4 Procent hiervan is 1.327.128.” Even terugrekenen leert ons echter dat die 1,3 miljoen is gebaseerd op de antwoorden van ongeveer 26 vrouwen, als ongeveer de helft van de respondenten vrouw was. 4,4 Procent van 588 is immers 25,9.
Ook het belang van de omvang van de tassen komt op losse schroeven te staan. De maxi-tas, zo schrijft CPP, stelt vrouwen in hoge mate bloot aan fraude. In een adem wordt daarna de toename van tassenroof vermeld tot 700.000 gevallen, 25 procent meer dan vorig jaar. De cijfers zijn gebaseerd op de British Crime Survey, van 2008 tot 2009. Dat klinkt betrouwbaar, maar kijken we naar de bijgevoegde noot in het persbericht en naar de Survey, dan zien we dat deze toename toe te schrijven valt aan diefstallen van personen, en niet alleen aan tassenroof. En zo ontstaat er een heus ravijn tussen het bericht van Nu.nl en de feiten. Dit ravijn wordt nog groter als uit de British Crime Survey van het jaar 2007 tot 2008 blijkt dat het aantal diefstallen van personen met 16 procent afnam, terwijl de grote tassen ook toen al populair waren.
Uitspraken die Eoghan Hughes deed in zijn mail aan Nieuwscheckers doen de relatie tussen de maxi-tassen en de misdaadcijfers ook geen goed. Hughes: “In ons onderzoek stelden wij niet dat vrouwen die handtassen dragen vaker het slachtoffer zijn geworden van diefstal, maar dat zij een grote kans hebben om het slachtoffer van diefstal te worden, vooral door de hoeveelheid persoonlijke informatie die ze bij zich dragen.” Nu gaat het dus ineens om handtassen in het algemeen?
Wanneer Nieuwscheckers opmerkt dat persoonlijke documenten ook in kleine tassen passen, antwoordt Hughes: “Ons onderzoek wees uit dat vrouwen die middelgrote of grote tassen dragen meer geneigd zijn om persoonlijke informatie met zich mee dragen en hun tassen minder vaak uitruimen. ” Middelgroot? Waarom dan die nadruk op maxi-tassen? “Wij hebben het gelijkwaardig over de risico’s voor mannen”, aldus Hughes. Een blik op het persbericht laat echter zien dat dit absoluut niet het geval is.
Bangmakerij
Dit is niet de eerste keer dat CPP een maatschappelijk fenomeen op creatieve wijze in elkaar knutselt. Eerder bleken cijfers over de slachtoffers van fraude niet te kloppen. Ook speelt CPP vaker in op de emoties en angsten van mensen. “Bovendien zullen deze cijfers niet afnemen”, vertelt Kerry D’Souza eerder dit jaar in artikelen op MailOnline en PC1News over het fraudeonderzoek. “Dat is niet verrassend als je kijkt naar de wanhopige acties van sommige mensen gedurende de recessie.”
Op de vraag of de uitspraken een manier zijn om meer klanten te lokken, zegt Hughes: “70 procent van de mensen zei te verwachten dat fraude erger zal worden door de crisis.” Een knap staaltje bangmakerij. CPP probeert mensen producten te verkopen door hen angst in te boezemen en gebruikt de nieuwsmedia als goedkope reclamefolder.
Update (15 juni 2009)
Waarom heeft Nu.nl niet gecheckt wat precies de oorsprong was van het nieuws over de gestolen maxi-tassen? Pauline van Lintel, die het bericht schreef, reageert: ‘De reden waarom ik niet heb nagezocht van wie het bericht oorspronkelijk afkomstig was, is omdat wij bij NU de gewoonte hebben om stukjes van andere media te herschrijven, te voorzien van een bronvermelding en op de eigen site te plaatsen. Hierbij wordt ons aangeleerd en op het hart gedrukt om vooral zo dicht mogelijk bij de originele bron te gaan zitten, maar alles checken en nalopen is in verband met de tijdsdruk en de manier van werken waar NU ook om bekend staat, niet mogelijk of wenselijk. Natuurlijk bestaat het gevaar dat er op deze manier onjuistheden insluipen en als wij daarop gewezen worden zijn wij daar natuurlijk dankbaar voor en zullen wij onze fouten natuurlijk onmiddellijk en zoveel mogelijk proberen recht te zetten.’
