In de CBS-publicatie Nederland in cijfers (editie 2022) beantwoordt een van de infographics de vraag: “Wat doen 65-plussers online?”
Bron van de grafiek
Sinds 2020 geeft het CBS in infographics antwoord op vragen over Nederland in de publicatie Nederland in cijfers. Allerlei feiten en weetjes komen hierin aan bod. Een greep: Hoeveel fietsen we gemiddeld per week? Wie werken het vaakst in deeltijd? Hoeveel mensen bezochten Bonaire per cruiseschip? Zijn we tevreden over onze woning? Kunnen jonge vrouwen rustig over straat? Wie meer wil weten kan de getallen induiken of uitgebreidere informatie lezen.
Eén pagina is gewijd aan het internetgebruik van 65-plussers. De grafiek geeft voor tien internetactiviteiten aan hoeveel procent van de 65-plussers eraan doet. Zo zien we dat 76% e-mailt en 47% online televisie kijkt.
Onder de grafiek wordt er dieper ingegaan op de informatie en worden er bijvoorbeeld ook vergelijkingen gemaakt met eerdere jaren.
Waarom krijgt deze grafiek een waarschuwing?
Dit type grafiek zie je niet heel vaak en er zijn verschillende namen voor in omloop, zoals ringdiagram, radiaal staafdiagram, cirkelvormig staafdiagram of genest donutdiagram. Het is een soort staafdiagram dat in een cirkel is getrokken. Hierdoor geven de lengtes van de staven niet meer de waarden aan, dat doen de hoeken die de staven maken in de cirkel. In de grafiek van het CBS geeft een staaf die de hele cirkel rond gaat 100% weer, een driekwart cirkel geeft 75% weer (zie bijvoorbeeld de staaf voor e-mailen), en een halve cirkel geeft 50% weer (zoals bij televisie kijken), et cetera.
De cirkel ziet er leuker uit dan een standaard staafdiagram, maar dit type grafiek is een stuk onduidelijker – aanleiding voor een waarschuwing van de Grafiekpolitie. Ook grafieken- en peilingenspecialist Jelke Bethlehem mopperde al eens op de ringdiagrammen in een eerdere editie van Nederland in cijfers. Doordat de staven naast elkaar staan, moet een staaf aan de buitenkant veel verder worden opgetrokken om tot dezelfde hoek te komen dan een staaf aan de binnenkant. Hierdoor staat de lengte van de staven niet meer in verhouding tot de waarde die zij weergeven.
Dit zie je duidelijk als je de binnenste en buitenste categorieën vergelijkt. Terwijl 47% (televisie kijken) ongeveer tweederde is van 76% (e-mailen), is de staaf voor de binnenste categorie veel korter dan tweederde van de buitenste staaf.
Omdat de lengtes van de staven niet in verhouding staan tot de waarden die zij representeren, is deze grafiek verwarrend, hoewel de cijfers kloppen. Als lezers namelijk niet alleen naar de hoeken in de cirkel kijken maar ook naar de lengtes van de staven, kunnen zij de indruk krijgen dat de buitenste categorieën veel populairder zijn dan de binnenste.
In de grafiek hieronder zie je de infographic als deze een standaard staafdiagram was geweest.
Reactie CBS
Voor de grafieken in de jaarlijkse uitgave Nederland in cijfers heeft het CBS gekozen voor een ander, wat losser format dan in de dagelijkse nieuwsberichten en artikelen. CBS-woordvoerder Ruben van Gaalen:
In deze publicatie zoeken we bewust de grens op tussen visueel aantrekkelijk en methodologisch verantwoord, waarbij we de balans goed in de gaten houden. Daarom zijn in de visualisatie over online-activiteiten van ouderen bewust de percentages groot weergegeven, en zijn de antwoordcategorieën naar grootte gesorteerd.
De feedback van de Grafiekpolitie is zeer waardevol. We zullen deze gebruiken bij de overweging of de balans bijgesteld moet worden bij de infographics die wij maken voor Nederland in cijfers.
De Grafiekpolitie vindt: kies als je duidelijk wilt zijn liever een gewoon staafdiagram dan zo’n geneste donut.
