Naar aanleiding van een artikel over Zwitserse wapenexport publiceerde NRC Handelsblad een datavisualisatie die de 16 belangrijkste wapenexporterende landen in beeld brengt. Hoewel het een relatief klein en neutraal land is, staat Zwitserland op nummer 14. Op 1 staat de Verenigde Staten, Nederland bezet de twaalfde plaats.
Bron van de grafiek
Bovenstaande grafiek verscheen op 23 maart van dit jaar in NRC Handelsblad, bij een artikel over de Zwitserse neutraliteit in de Oekraïne-oorlog. NRC Handelsblad wil ermee laten zien dat Zwitserland in 2022 het 14e land was wereldwijd als het gaat om waarde van de wapenexport. De data zijn blijkens het bijschrift ontleend aan het gerenommeerde Zweedse instituut voor vredesvraagstukken SIPRI.
Waarom krijgt deze grafiek een waarschuwing?
Met deze grafiek is veel mis: de presentatie is verwarrend en niet overal correct. Om te beginnen maakt de NRC-grafiek gebruik van een soort cirkeldiagrammen om de waarde van geëxporteerde wapens te visualiseren. Ieder land heeft zijn eigen cirkel, waarbij de linkerhelft de waarde van de wapenexport in 2017 en de rechterhelft die van 2022 representeert.
Die keuze voor cirkels is verwarrend. Een cirkel wordt namelijk in het algemeen alleen gebruikt in cirkeldiagrammen (ook wel taartdiagrammen) om de opsplitsing van een geheel aan te geven, bijvoorbeeld het percentage stemmen per politieke partij. De hele cirkel geeft dan de 100 procent weer en de ‘taartpunten’ het percentage stemmen per partij. In de grafiek van wapenexporterende landen is er geen deel en geen geheel om weer te geven, waardoor het gebruik van een cirkel verwarring oplevert: de visualisatie moet blijkbaar anders worden geïnterpreteerd dan we in eerste instantie zouden verwachten.
In plaats van percentages lijkt de omvang van de cirkels de exportwaarden weer te geven, maar het is niet meteen duidelijk op welke manier. Om meer inzicht te krijgen in de betekenis van de grootte van de cirkels, vergelijken we die van de VS met die van Frankrijk. In 2022 bedroeg de exportwaarde van Amerikaanse wapens 14,52 miljard dollar en die van Franse 3,02, dus de VS exporteerden bijna vijf keer zoveel als Frankrijk. De cirkel van de VS is echter niet bijna vijf keer zo hoog, maar ongeveer drie keer zo hoog. De hoogte van de cirkels geeft dus blijkbaar niet de exportwaarden aan.
Na wat rekenwerk zien we dat de rechter cirkel van Frankrijk bijna vijf keer past in de rechter cirkel van de VS. Deze verhouding tussen oppervlakken blijkt ook ongeveer te kloppen voor de overige rechter cirkels op die eerste rij. Het lijkt er dus op dat de oppervlakte van de cirkels de waarden aangeeft.
Oppervlaktes van cirkels zijn voor lezers niet makkelijk te interpreteren, dus dit is niet de meest logische weergave, maar op zich is dat geen echte overtreding. Wat wel een bon oplevert van de Grafiekpolitie, is dat de oppervlaktes niet altijd kloppen.
Als we bijvoorbeeld kijken naar de cirkel van de VS, zien we dat de waarden van 11,73 en 14,53 miljard met een precies even grote helft zijn aangegeven. Dat klopt niet, want voor verschillende waarden verwacht je ook verschillende formaten voor de cirkels.
Verder gebeurt er ook wat geks bij de cirkels van het VK en Spanje. Deze landen hebben exact dezelfde exportwaarden in 2017 en 2022 (zie figuur hiernaast), maar als we inzoomen op die cirkels zien we dat die van het VK een stukje groter is.
De oorzaak: de bedragen voor Spanje kloppen niet – volgens de database van het SIPRI waarop de grafiek is gebaseerd, exporteerde Spanje in 2017 en 2022 niet voor 1,12, respectievelijk 1,5 miljard dollar, maar voor 0,82 en 0,95 miljard dollar.
Alternatieve grafiek
Doordat de exportwaarden van de landen in deze top-16 zo ver uit elkaar liggen, is het lastig om zowel de grote als kleine waarden duidelijk weer te geven. We zien daarom wel in dat het lastig is om een mooie grafiek te maken voor deze data. Maar om in ieder geval de verwarring te voorkomen rondom de interpretatie van cirkels, zouden wij een staafdiagram voorstellen, bijvoorbeeld zoals hieronder. In de alternatieve grafiek zijn ook de exportbedragen voor Spanje gecorrigeerd.
Reactie NRC Handelsblad
‘Een staafdiagram geeft in dit geval inderdaad een duidelijkere en toegankelijkere weergave van de cijfers dan een cirkeldiagram’, reageert de chef van de infographicsredactie van NRC Handelsblad, Midas van Son. ‘Verder is het slordig dat er fouten in zijn geslopen. Voor de grafiek in het digitale artikel zullen wij dit corrigeren.’
