Na het verschijnen van de officiële metingen plaatste Nu.nl een artikel over de gemiddelde temperatuur op aarde tijdens de zomermaanden juni, juli en augustus (6 september 2023). In de grafiek wilde Nu.nl laten zien dat de temperatuur in de zomer van 2023 extreem hoog was vergeleken met zomers in voorgaande jaren, de hoogste temperatuur ooit gemeten zelfs. Daarnaast probeerde Nu.nl de stijgende trend in de zomertemperaturen te visualiseren. Hoewel de data kloppen, is de grafiek ingewikkeld om te interpreteren en tegen-intuïtief.
Bron van de grafiek
In eerste instantie publiceerde Nu.nl de grafiek hiernaast, waarin niet alle jaartallen zichtbaar waren op de x-as.
Data en eerste opzet van de grafiek van Nu.nl zijn overgenomen uit een publicatie van het Europees Centrum voor Weersverwachting op Middellange Termijn (ECMFW). Het ECMFW geeft via de Copernicus Climate Change Service (C3S) regelmatig een update van meteorologie-gerelateerde metingen. Net als C3S heeft Nu.nl de gemiddelde temperatuur tijdens de zomermaanden van laag naar hoog geordend. Het is duidelijk dat de zomer van 2023 niet alleen de hoogste temperatuur heeft (helemaal rechts in de grafiek), maar ook een stuk warmer is dan die in alle voorgaande jaren.
Let op: de grafiek bevat niet alle jaren, maar alleen die met de warmste zomers sinds de metingen begonnen in 1940. Wie gaat tellen, zal zien dat er zeven jaren ontbreken sinds het eerste jaar met zo’n recordzomer, 1987, en het laatste jaar, 2023.
Bij de bron van het nieuws, ECMFW / Copernicus, is nog steeds onderstaande grafiek te vinden. Ook hier zijn de zomertemperaturen gerangschikt van laag naar hoog, in plaats van chronologisch.
Toen de a-chronologische volgorde van de NU.nl-grafiek tot kritiek leidde op sociale media, verscheen binnen een dag een nieuwe versie waarin alle jaartallen op de x-as netjes gelabeld zijn. Behalve de x-as werd ook de kleur van de staven veranderd en werd een legenda toegevoegd met een eigen kleur per decennium. Hiermee wordt benadrukt dat vooral de laatste jaren hoge temperaturen gemeten worden.
Waarom krijgt deze grafiek een waarschuwing?
Hoewel de data kloppen, gaan er een paar dingen mis in de grafiek van ECMWF/Copernicus en in de grafiek van NU.nl, ook in de vernieuwde versie waarin kleuren de decennia aangeven. Een eerste waarschuwing is het afsnijden van de y-as. Dat mag wel als je er een waarde op uitzet die geen absoluut nulpunt heeft zoals temperatuur, want nul graden betekent niet dat temperatuur afwezig is (zie ook onze eerdere aflevering). Maar bij staafdiagrammen ligt dat anders. Snij je de y-as bij zo’n grafiek af, dan komt het oppervlak van de staaf niet meer overeen met de waarde die deze representeert (zie ook deze twee afleveringen van de Grafiekpolitie).
Met een ordening op temperatuur in plaats van jaar is de x-as verwarrend. Mensen zijn eraan gewend dat een x-as met jaren erop chronologisch is geordend met jaren die oplopen van links (vroeger) naar rechts (meest recent). Onoplettende lezers kunnen zo op het verkeerde been gezet worden en denken dat het elk jaar warmer wordt. Om dat te voorkomen, en om mee te geven dat vooral de laatste jaren warmer zijn, heeft Nu.nl de kleuren van de staven aangepast en kregen periodes van tien jaar steeds een eigen kleur.
Dit is een verbetering ten opzichte van de grafiek van ECMWF, maar ook in deze versie blijft onzichtbaar dat er van de weergegeven jaren tussen 1987 en 2023 slechts zeven jaren ontbreken. Een gemiste kans, want het gegeven dat de warmste 30 zomers sinds 1940 plaatsvonden in de afgelopen 37 jaar maakt de boodschap des te urgenter.
De keuze van de kleuren is bovendien ongelukkig omdat mensen blauw met koud en rood met warm associëren. Hierdoor wordt onbewust al een conclusie meegegeven die lezers zelf zouden moeten trekken uit een vergelijking van de staven.
Streepjescode
Er is een duidelijker alternatief: de prijswinnende manier om de ontwikkeling van de temperatuur per jaar weer te geven is de ‘klimaatstreepjescode’. In de zogenaamde Warming Stripes van Ed Hawkins zijn de data chronologisch geordend op jaar en is de temperatuur op een intuïtieve kleurschaal (blauw is koud en rood is warm) weergegeven. Dit geeft niet alleen een helder beeld van de data, maar drukt ook uitstekend het verhaal uit dat NU.nl wil overbrengen met het alarmerende rood aan de rechterkant. Over smaak valt te twisten, maar wij vinden het ook een prachtig plaatje.
Voor onze correctie volgen we daarom graag het ontwerp van Hawkins, met roodtinten voor de waarden boven ‘normaal’ en blauw voor eronder. We voegen datapunten in om de exacte waarden niet verloren te laten gaan en verbinden die om de trend beter zichtbaar te maken. Met een horizontale stippellijn scheiden we de 30 warmste zomers van de koudere. Bovendien visualiseren we de zomertemperaturen van alle jaren sinds 1983.
In deze nieuwe visualisatie wordt ineens zichtbaar dat het eigenlijk heel onlogisch is om de ‘30 warmste zomers’ uit te lichten: in 10 van deze ‘warme’ zomers bleef de temperatuur onder ‘normaal’ (16,06 graden Celcius). Deze normaalwaarde is vastgesteld op het gemiddelde van zomertemperaturen in de periode 1991-2020.
Als we de horizontale stippellijn op ‘normaal’ instellen, steken er 20 echt warme zomers bovenuit in de afgelopen 25 jaar. Nog steeds een overtuigend verhaal, maar nu zonder kunstgrepen.
Reactie NU.nl
Grafisch journalist Bart-Jan Dekker van Nu.nl: ‘Een goede reconstructie: inderdaad ben ik bij de vorm van de grafiek dicht bij het origineel van Copernicus gebleven. Bij het overnemen van de cijfers in onze grafiekentool ontstond het probleem dat de cijfers op chronologische volgorde leken te staan, wat niet zo was. In de aanpassing heb ik dat specifieke probleem proberen op te lossen met labels en kleurgroepen – een snelle fix voor een grafiek die zeker beter had gekund.’
