Op 19 februari publiceerde de internationale nieuwsdienst Reuters een artikel over de plannen van Joe Biden voor zijn volgende ambtstermijn. Het gaat ook in op de situatie in de wereld, waaronder de oorlog tussen Rusland en Oekraïne en de rol die Biden hierin ziet voor de NAVO – omdat op dat punt Biden flink andere ideeën heeft dan zijn rivaal Donald Trump.
In het stuk worden de defensiebudgetten van vijf Europese NAVO-landen vergeleken. Op het eerste gezicht is die grafiek wellicht niet raar, maar hoe langer je ernaar kijkt, hoe meer er opvalt.
Waarom krijgt deze grafiek een waarschuwing?
De vijf landen staan op een rijtje, met dezelfde jaren op de horizontale as. Op het eerste gezicht lijkt het dat Spanje aan het begin het meeste uitgaf aan defensie: de oranje lijn begint duidelijk hoger dan die van de rest. Maar als je naar de verticale assen kijkt, zie je dat Spanje rond 2014 juist het minst uitgaf. Niet alleen begint elke verticale as op een ander punt, ze hebben ook een andere schaal: bij Italië en Spanje gaat het om 20 miljard verschil tussen het hoogste en laagste punt, bij Duitsland is dat 34 miljard.
Die misleidende presentatie is op z’n minst al een berisping waard.
Als je de grafiek verder bestudeert, vallen er ook andere zaken op:
- De labels bij de verticale as zijn wat creatief gekozen. Je zet deze doorgaans op waarden die makkelijk te gebruiken zijn voor mensen die gewend zijn aan het decimale stelsel, bijvoorbeeld veelvouden van 25 miljard en niet – zoals bijvoorbeeld bij Frankrijk – bij 37, 47 en 57 miljard.
- Behalve bij Spanje begint de verticale as niet bij 0 (waardoor bij Spanje ook een andere x-as te zien is dan bij de rest).
- De horizontale as laat maatstreepjes zien, maar de getallen staan niet bij zo’n streepje: we vermoeden dat 2014 bij het meest linker streepje moet staan (zodat er voor ’14, ’16, ’18, ’20 en ’22 een streepje is), maar het zweeft wat tussen de linker twee streepjes in (zodat elk streepje voor 2,4 jaar lijkt te staan).
Gek genoeg heeft Reuters zelf ook een betere grafiek gemaakt, gepubliceerd in een artikel van een paar dagen eerder (16 februari), dat geheel gewijd is aan Europese defensieuitgaven. Deze grafiek, afgebeeld hieronder, is niet alleen beter omdat alle landen met dezelfde as-indeling werken, de vijf figuren zijn ook samengevoegd tot één figuur, zodat de landen nog beter vergelijkbaar zijn.
NAVO-norm: 2 procent van BBP
Het kan echter nóg beter! Dit soort grafieken zijn om nog een andere reden misleidend. Van de vijf landen geeft Spanje – met enige afstand – het minste uit aan defensie. Maar het ene land is het andere land niet. Duitsland heeft 1,75 keer zoveel inwoners als Spanje en een bruto binnenlands product (BBP) dat 2,80 keer zo hoog is. Dat Duitsland meer defensieuitgaven heeft dan Spanje is dus nogal een open deur. In deze grafiek liggen de uitgaven van de vijf landen nog redelijk dicht bij elkaar. Dat was anders geweest als ook NAVO-‘dwergstaatjes’ als IJsland, Montenegro en Luxemburg opgenomen waren in de grafiek.
Bij internationale vergelijkingen is het onlogisch om de ‘ruwe data’ (in dit geval miljarden euro’s) te tonen. Je wilt doorgaans corrigeren voor relevante zaken als inwonertal, landoppervlakte of, in dit geval, BBP. De NAVO-landen hebben onderling afgesproken elk 2 procent van het BBP te besteden aan defensie-uitgaven. In plaats van de uitgaven per jaar in miljarden euro’s te meten is het dus informatiever de uitgaven te tonen als percentage van het BBP.
Alternatieve grafiek
Reuters heeft de data van de grafiek uit een NAVO-rapport, dat ook de uitgaven weergeeft als BBP-percentage (tabel 3 op pagina 8).
Als je die data laat zien, ziet het plaatje er best anders uit. (We handhaven voor onze alternatieve grafiek de originele set van kleuren, die goed te onderscheiden zijn door mensen met kleurenblindheid.)
Deze grafiek laat zien dat, gemeten als percentage van het BBP, Spanje nog steeds het minste bijdraagt, maar dat het gat beduidend minder groot is dan gesuggereerd wordt door de grafiek van Reuters. Aan de bovenkant is wel een verschil te zien: in miljarden euro is Duitsland wel de grootste bijdrager, maar gemeten in BBP blijven de Duitsers achter op de Britten en Fransen.
Reactie Reuters
Het verband met het BBP van elk land in de alternatieve visualisatie door de Grafiekpolitie levert een prima grafiek op, reageert Peter Thal Larsen, maar in het Reutersbericht kwam de NAVO-norm van 2 procent van het BBP niet ter sprake. Thal Larsen is verantwoordelijk voor de rubriek Breakingviews, waarin het bericht met de vijflandengrafiek verscheen.
Over de ontwerpkeuzes zegt de Reuters-redacteur: de assen van de vijf afzonderlijke grafieken beginnen niet op nul, vanwege de sterk uiteenlopende bedragen per land. ‘Als we elke grafiek bij nul hadden laten beginnen, zouden ze moeilijker te lezen zijn geweest. Hetzelfde geldt voor de verschillende schalen die we hebben gebruikt.’ Dat de streepjes en jaartallen onder de grafieken niet duidelijk bij elkaar passen, wijt hij aan de standaardinstellingen van Datawrapper, de software die Reuters gebruikt om grafieken te maken.
Reuters zal de grafiek niet aanpassen, omdat die geen feitelijke onjuistheden bevat. ‘Reuters is een real-time wereldwijde nieuwsorganisatie waar we regelmatig snel beslissingen moeten nemen. Uw team heeft ruim de tijd om grafieken te bekritiseren; die luxe hebben wij niet altijd.’
Foto: Britse F35’s boven het VK (Defence Imagery, Flickr, CC BY-NC-SA 2.0 DEED)
Update 5/2/2024: reactie Reuters toegevoegd.
