Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
De afgelopen twintig jaar zijn groenten en fruit 40 procent duurder geworden, terwijl suiker 20 procent goedkoper werd.
Oordeel
Deels onwaar
Bron van de bewering
Op 4 april plaatste de gemeente Amsterdam een oproep om de btw op groenten en fruit af te schaffen. Was getekend: 78 politici, bestuurders, artsen en wetenschappers onder aanvoering van Marjolein Moorman, wethouder in Amsterdam voor de PvdA, met onder meer armoedebestrijding en jeugdzorg in haar portefeuille. De boodschap verscheen dezelfde dag op de opiniepagina van Trouw, en werd overgenomen door NRC. Navraag bij de gemeente leert dat Moorman c.s. zich baseren op een bericht uit 2018 van FoodWatch, medeondertekenaar van de oproep.
Waarom is dit deels onwaar?
FoodWatch baseert zich op de consumentenprijsindex (CPI), die maandelijks berekend wordt door het CBS. De CPI kwantificeert de prijsontwikkeling van goederen en diensten voor consumenten en is daarmee een maatstaf voor inflatie.
Het bericht van Foodwatch is gepubliceerd in 2018 en vergelijkt de CPI-cijfers van “Groenten”, “Fruit” en “Suiker” tussen 2000 en 2017.
In deze tijdspanne zijn de prijzen van groenten en fruit tot bijna 146 en 143 gestegen, terwijl de prijsindex van suiker zakte tot ruim 82. Foodwatch:
“Als je deze prijsontwikkeling sinds de eeuwwisseling bekijkt, dan slaat de schrik je helemaal om het hart:
Fruit: 43% duurder
Groente: 46% duurder
Suiker: 18% goedkoperSuiker, hét symbool van ons ongezonde voedingspatroon, is juist sterk in prijs gedaald. En in de slipstream hiervan werden ook chips, snoepgoed en ijs relatief goedkoper.”
De bewering klopt dus voor de periode 2000-2017. De periode 2018-2022 blijft echter buiten beeld, terwijl de verhoging van de btw in 2019 en de hoge inflatie van de laatste paar jaar de prijzen behoorlijk hebben beïnvloed. Om erachter te komen wat er werkelijk “de laatste twintig jaar” gebeurd is, bekijken we de prijsontwikkelingen tussen 2003 en 2022.
We zien dat de prijsindices van groenten en fruit tussen 2003 en 2022 tot bijna 146 en 136 zijn gestegen, terwijl de prijsindex van suiker met ruim 101 stabiel is gebleven. Groenten en fruit zijn dus over deze periode respectievelijk 46% en 36% duurder geworden, terwijl suiker 1% duurder werd.
Hoewel suiker inderdaad 20% goedkoper geworden is over de periode 2000-2017, zien we dat deze daling verdwijnt als we ook de laatste vijf jaar meenemen in de analyse.
Suiker, zoetwaren en ijs
Vijf jaar geleden zou er ook al een kanttekening geplaatst kunnen worden bij het onderzoek van Foodwatch. Hoewel de bewering over suiker klopt, wordt de aandacht namelijk ook gevestigd op het relatief goedkoper worden van “chips, snoepgoed en ijs”. Het gebruik van het woord “relatief” is daarbij cruciaal, omdat snoepgoed en ijs net als groenten en fruit wel duurder zijn geworden. Het is alleen minder snel gegaan, waardoor ze in verhouding tot groenten of fruit goedkoper zijn geworden.
We kunnen dit zichtbaar maken door te kijken naar de categorie “Suiker, zoetwaren en ijs”. Dan krijgen we een heel ander beeld:
Deze bredere groep suikerproducten is niet met 18% gedaald, maar juist 9% duurder geworden. Dat is een groot verschil.
Inflatie
Wat tevens buiten beeld blijft is het gedrag van de prijzen ten opzichte van de prijs van voeding in het algemeen. Het CBS heeft hier de categorie “Voedingsmiddelen” voor.
De vergelijkingen zijn makkelijker af te lezen als we de prijsstijgingen berekenen ten opzichte van de prijs van “Voedingsmiddelen”.
Zo zien we dat de prijs van groenten tussen 2000 en 2017 “slechts” 10% duurder is geworden dan andere voedingsmiddelen. De prijsindex van suiker juist met 40% afgenomen.
Een vollediger beeld van de prijsontwikkelingen over de periode 2000-2017 ziet er zo uit:
Groente en fruit stabiel
Deze bredere analyse kunnen we ook uitvoeren voor de periode 2003-2022. Dan zien we het volgende:
De prijs van fruit is dus relatief stabiel, en groente is 6% duurder. Zowel pure suiker als suikerproducten zijn in vergelijking flink goedkoper geworden met respectievelijk 20% en ruim 25%.
Reactie Foodwatch
Conclusie
Groenten en fruit zijn in de periode 2000-2017 inderdaad 40% duurder geworden, terwijl suiker 20% goedkoper werd.
Kijken we naar de laatste twintig jaar, dan zijn groenten en fruit nog steeds ongeveer 40% duurder geworden. De prijs van suiker is echter op hetzelfde niveau als twintig jaar geleden.
Ondertussen zijn de prijzen van andere voedingsmiddelen ook fors gestegen. Ten opzichte van alle voedingsmiddelen zijn de prijzen van groenten en fruit op dit moment vergelijkbaar, terwijl zowel pure suiker (25%) als suikerproducten (20%) relatief goedkoper zijn geworden.
05-05-2023: In een eerdere versie stond dat fruit tussen 2003 en 2022 43% duurder was geworden. Dit moet 36% zijn en is inmiddels aangepast.
