Had een inreisverbod terreurslachtoffers kunnen voorkomen?

“Als Europa de afgelopen jaren had gedaan wat Trump nu doet – grenzen dicht – dan hadden vele onschuldige terreurslachtoffers nu nog geleefd”, aldus PVV-leider Wilders in een tweet op 30 januari. Een dag later herhaalde hij deze boodschap in een debat met minister Koenders van Buitenlandse Zaken. “Wat een flauwekul”, reageerde Koenders. Maar is dat wel zo? Nieuwscheckers zocht het uit.

Sinds 9/11 zijn er acht aanslagen in Europa geweest waarbij tien of meer dodelijke slachtoffers zijn gevallen. Hadden deze mensen nog geleefd als de grenzen inderdaad dicht waren geweest, zoals Wilders beweert?

Wilders’ voorstelling van wat Trump nu doet – grenzen dicht – is iets te kort door de bocht. Het is voor velen immers nog steeds mogelijk de Verenigde Staten in te reizen. In het kader van de uitspraak van Wilders zijn de volgende punten uit het presidentiële decreet van Trump van belang:

• De Verenigde Staten stopt voor vier maanden met het opnemen van vluchtelingen.
• Een inreisverbod van onbepaalde tijd voor Syrische vluchtelingen.
• Een inreisverbod van 90 dagen voor iedereen uit Irak, Syrië, Iran, Somalië, Libië, Soedan en Yemen.
• De VS zullen in 2017 maximaal 50.000 vluchtelingen opnemen, in tegenstelling tot de door Obama ingestelde limiet van 110.000 vluchtelingen.

Kortom, de VS nemen voorlopig, individuele uitzonderingen daargelaten, geen vluchtelingen op en mensen uit de zeven genoemde landen komen er helemaal niet in. Zou een dergelijke maatregel, zoals Wilders beweert, terroristische aanslagen in Europa kunnen hebben voorkomen?

De daders

In 2005 vielen er bij de aanslag in Londen 52 dodelijke slachtoffers. Hoewel de daders van deze aanslag van Pakistaanse afkomst waren, hadden zij allen de Engelse nationaliteit en groeiden op in Leeds, in het noorden van Engeland.

Toen Brussel in maart 2016 het doelwit werd van meerdere aanslagen, was dit wederom door toedoen van terroristen afkomstig uit Europa. Dit blijkt eerder regel dan uitzondering te zijn.

Europese komaf

Van alle onderzochte aanslagen sinds 9/11 werden er slechts twee gepleegd door daders die niet afkomstig waren uit een Europees land. Deze terroristen kwamen uit Tunesië, een land dat niet op de lijst van Trump staat. ‘Grenzen dicht’ was op hen dus niet van toepassing geweest.

Van twee van de daders van de aanslagen in Parijs in november 2015 is bekend dat zij met de vluchtelingenstroom mee Griekenland zijn binnengekomen, maar hun identiteit en afkomst is tot op heden onbekend. De andere aanslagplegers – en zeker de belangrijkste – hadden de Belgische of Franse nationaliteit. Al waren de twee onbekende aanslagplegers afkomstig uit Syrië, dan is aannemelijk dat de aanslag ook zonder hun hulp doorgang had gevonden. Hetzelfde geldt voor de daders van de aanslagen in Madrid, van wie het overgrote deel woonachtig was in Spanje of uit een land kwam dat niet onder Trump’s decreet valt.

Valse paspoorten

Volgens Jeanine de Roy van Zuijdewijn, onderzoeker bij het Institute of Security and Global Affairs van de Universiteit Leiden, zou een maatregel zoals die van Trump potentiële terroristen überhaupt niet tegenhouden.

“Een aantal terroristen heeft geprobeerd om met een vals paspoort via de vluchtelingenstroom Europa binnen te komen”, aldus De Roy van Zuijdewijn. “Mocht er op dat moment sprake zijn geweest van een inreisverbod voor burgers uit de genoemde zeven landen dan zouden deze terroristen zeer waarschijnlijk een vals paspoort uit een ander land naar keuze gebruikt hebben om dit te omzeilen.”

Van alle recente aanslagen is er volgens De Roy van Zuijdewijn maar één die met Trumps decreet voorkomen had kunnen worden: de zelfmoordaanslag in het Duitse Ansbach in juli 2016. “Dit is de enige aanslag waarbij een persoon uit een van de zeven landen een cruciale rol speelde en die mogelijk voorkomen had kunnen worden als deze persoon geweerd was”, aldus de onderzoekster. Bij de zelfmoordaanslag van de Syrische terrorist vielen meerdere gewonden, en één dode: de aanslagpleger zelf.

Radicaliseren

Waarom is er dan vrijwel altijd sprake van binnenlandse daders? Volgens De Roy van Zuijdewijn heeft dit alles te maken met het feit dat de terroristen in Europa opgroeien en radicaliseren.

“Het is voor terroristen die opgroeien in een bepaald land logisch om daar hun plannen uit te voeren”, aldus de onderzoekster. “De ideeën en plannen ontstaan in Europa zelf. Er is wel een link met de gebieden waar Islamitische Staat actief is, maar de grenzen dichtgooien heeft geen zin’.

Flauwekul?

Nieuwscheckers concludeert dat het niet aannemelijk is dat het sluiten van de grenzen geleid zou hebben tot het voorkomen van vele terreurslachtoffers, zoals Wilders beweerde.

Of minister Koenders wist dat bijna alle daders van recente terreurdaden uit Europa kwamen is de vraag, maar “flauwekul” was de uitspraak van Wilders wel degelijk.